Archiwum wydarzeń Działu Archeologii
2023
Fortece na Bagnach. Najstarsze założenia obronne północnego Podlasia
Już 22 czerwca 2023 r. w Muzeum Archeologicznym w Biskupinie zostanie otwarta ekspozycja czasowa pt. „Fortece na Bagnach. Najstarsze założenia obronne północnego Podlasia”. Wystawę przygotował Adam Wawrusiewicz i Aleksander Piasecki z Działu Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.
„Fortece na bagnach…” to ekspozycja czasowa, która w kolejnej odsłonie, po Muzeum Podlaskim w Białystoku (2021) i Muzeum Archeologicznym w Krakowie (2022), zostanie zaprezentowana w salach wystawienniczych słynnego Muzeum Archeologicznego w Biskupinie. Jej treść to efekt wieloletnich badań realizowanych przez zespół naszych archeologów. Autorzy ekspozycji zapytani o kulisy odkrycia mówią:
Od samego początku stawialiśmy na interdyscyplinarność i współpracę archeologów z wieloma specjalistami z zakresu rekonstrukcji uwarunkowań paleośrodowiskowych, geofizyki, fotografii lotniczej itp. Jak często bywa, wyniki badań dostarczyły większej ilości pytań niż odpowiedzi. Fortyfikacje, choć przestrzennie rozbudowane, miały raczej wątpliwe walory obronne. Niskie wały i płytkie fosy otaczały często przestrzeń gdzie prawie nie było śladów obecności człowieka. Rzędy palisad zbudowanych z grubych pni nachylono do wnętrza obiektu, tak jakby miały utrudnić nie wejście a wydostanie się z jego wnętrza. Wygląda to trochę jakby rozbudowane umocnienia nie chroniły zupełnie niczego. A może to my nie możemy tego zobaczyć? Może to wszystko nie miało chronić a rozdzielać – rozdzielać dwa światy – sacrum i profanum, przestrzeń uświęconą i codzienną….
Jedno wiemy na pewno. „Bagienne” fortece powstały u schyłku epoki brązu czyli między VIII a V w. przed Chr. To wówczas funkcjonował słynny Biskupin. – mówi kustosz Adam Wawrusiewicz
Od samego początku zależało nam, aby informacje o odkryciach były szeroko prezentowane zarówno w środowisku naukowym, muzealnym jak i (a może przede wszystkim) wśród społeczności lokalnej. Powszechne poczucie wartości odkrycia, jego znaczenia i niepowtarzalności buduje stopniowo świadomość własnego dziedzictwa kulturowego. W naszym odczuciu jest to najlepsza forma ochrony tego, co przez tysiące lat przetrwało w dolinach podlaskich rzek. – dodaje kustosz Aleksander Piasecki
„Fortece na bagnach” to niezwykły element przeszłości Podlasia i wschodniego Mazowsza. Odkrycie tych obiektów świadczy, że w schyłku epoki brązu, na Podlasiu były już zorganizowane struktury społeczne, które były w stanie wznosić monumentalne struktury.
Promocja publikacji „Kafle supraskie”
31 marca 2023 r., 13.00, Centrum Kultury i Rekreacji w Supraślu, Biblioteka Publiczna w Supraślu, ul. Cieliczańska 1
Kolekcja kafli supraskich jest wyjątkowa ze względu na wartość historyczną, naukową, walor artystyczny i niezwykle różnorodną ornamentykę, związaną z kulturą duchową i materialną supraskiego ośrodka monastycznego, będącego unikatowym zjawiskiem na architektonicznej i kulturowej mapie Polski. Historia tego klasztoru, położonego w XVI–XVIII wieku w zachodniej części Wielkiego Księstwa Litewskiego na pograniczu dwóch cywilizacji Wschodu i Zachodu, jego zmiany konfesyjne z prawosławia na katolicyzm, spuścizna duchowa i intelektualna, herby osób duchownych i świeckich z nim związanych została „opowiedziana” na reliefowych dekoracjach płytek kafli.
Publikacja poświęcona jest kaflom znajdującym się w zbiorach Działu Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku i Collegium Suprasliense. Autorami są Irena Taranta i dr Radosław Dobrowolski. Książka została wydana przez Muzeum Podlaskie w Białymstoku i Urząd Miejski w Supraślu. Publikacja liczy 179 stron, składa się z 3 części i bibliografii. Tekstowi towarzyszy bogaty materiał ilustracyjny.
Książkę można nabyć w Bibliotece Publicznej w Supraślu, przy ul. Cieliczańskiej 1, w cenie 50.00 zł.
Promocja książki ,,Subneolit środkowego Mazowsza w świetle archiwalnych zbiorów Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie”
Zapraszamy na promocję publikacji pt. Subneolit środkowego Mazowsza w świetle archiwalnych zbiorów Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie pod redakcją Michała Przeździeckiego, Wojciecha Brzezińskiego i Adama Wawrusiewicza z Działu Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.
Spotkanie odbędzie się w formie hybrydowej, 24 stycznia 2023 r. o godz. 12.00 na Wydziale Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego (ul. Krakowskie Przedmieście 26/28) w sali 212.
Link do transmisji online: meet.google.com/fzk-ouef-rqf
2022
Ostatni łowcy-zbieracze znad środkowej Narwi. Opowieść o drodze do krainy duchów…
7 grudnia 2022 r., godz. 16.00, Ratusz w Białymstoku, Rynek Kościuszki 10
Tysiąclecia na zawsze rozmyły obraz łowcy. Nikt dziś nie pamięta jego wyglądu, nikt nie spisał języka. Na zawsze umilkły pieśni i modlitwy szamana rozbrzmiewające niegdyś w krajobrazie nadnarwiańskich bagien. Wydawało się, że nawet jego szczątki pochłonął czas. Do niedawna…
Pod koniec zeszłego roku, jesienne wiatry modelujące wciąż powierzchnię wydm w Grądach-Woniecko odsłoniły niepozorne skupisko kości. To była szansa, niepowtarzalna okazja, aby przynajmniej spróbować „zobaczyć” jednego z nich. Wyruszyliśmy w teren, podjęliśmy badania i analizy. Wszystko po to, by opowiedzieć o jednej, a może kilku z dawno zapomnianych postaci – łowców, dla których śmierć była zaledwie początkiem długiej drogi do świata duchów.
Autor wystąpienia: Adam Wawrusiewicz, kustosz w Dziale Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku
Posumowanie zadania pt.
„Analizy specjalistyczne związane z opracowaniem i interpretacją zabytków, obiektów archeologicznych i szczątków osteologicznych pozyskanych w trakcie nie inwestycyjnych, ratowniczych badań wykopaliskowych przeprowadzonych przez Dział Archeologii w roku 2021 na stanowisku 1 w Grądach-Woniecko”
dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Sybilla 2021
2021
Kafle supraskie
Wernisaż wystawy odbył się 18 czerwca 2021 r. o godz. 12.00 w Nowej Bibliotece Publicznej w Supraślu przy ul. Cieliczańskiej 1.
Wystawa prezentuje zabytki pochodzące z badań archeologicznych, poszukiwań i przypadkowych znalezisk podczas prac terenowych prowadzonych na terenie monasteru pod wezwaniem Przenajświętszej Bogarodzicy w Supraślu i w jego okolicach. Kolekcja kafli znajdujących się w zbiorach Działu Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku i Collegium Suprasliense jest wyjątkowa ze względu na bardzo dobry stan zachowania, wysokie walory artystyczne i niezwykle różnorodną ornamentykę, związaną z historią oraz kulturą duchową i materialną supraskiego ośrodka monastycznego, będącego unikatowym zjawiskiem na architektonicznej i kulturowej mapie Polski. Płytki kafli piecowych zdobią przedstawienia o różnorodnym przekazie ikonograficznym: biblijnym, religijnym, heraldycznym, architektonicznym, roślinnym czy geometrycznym. Pochodzenie i występowanie danego rodzaju ornamentu zostało omówione w kontekście i w zestawieniu z innymi źródłami jak rękopisy, polichromie, detale architektoniczne itp.
Autorzy wystawy zdecydowali się wyeksponować nawet niewielkie fragmenty, na których zostały umieszczone motywy, niekiedy umożliwiające pełną rekonstrukcję dekoracji kafla. Analiza umieszczonych na płytkach licowych motywów zdobniczych umożliwia odtworzenie oddziaływań, relacji i wpływów pomiędzy ośrodkami Europy Wschodniej i Zachodniej, kierunków i tempa rozprzestrzeniania się określonych typów dekoracji i trendów panujących w ornamentyce pieców w danym czasie i na danym terenie. Specyfika kulturowa miejsca miała ogromny wpływ na tematykę zdobnictwa kafli, będących nie tylko reliefową dekoracją o czysto estetycznych walorach, ale i odbiciem świata myśli i uczuć człowieka w jego dwóch głównych sferach: sacrum i profanum.
Ornamentyka kafli przedstawia obraz wypełnionego wiarą chrześcijańską życia mnichów, odzwierciedla przynależność państwową monasteru, przybliża tożsamość dostojników kościelnych i ziemskich, związanych z klasztorem, oraz wydarzenia historyczne i ich skutki, w szczególności unię brzeską z 1596 r.
Dzieje klasztoru supraskiego jak w soczewce odbijają skomplikowaną, zadziwiającą w swoich powiązaniach i jednocześnie pełną różnorodności tradycję Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony Królestwa Polskiego. Kafle z pieców tego klasztoru od początku jego istnienia były odbiciem stylu danej epoki, panującego ducha i przynależności wyznaniowej.
Autorzy wystawy: Irena Taranta, dr Radosław Dobrowolski
Koncepcja i opracowanie graficzne: Irena Taranta
Ekspozycja będzie prezentowana do 30 kwietnia 2023 r.
Wystawa została doceniona i uhonorowana nagrodą główną Płomień Roku 2022 w kategorii Wydarzenie przyznawaną przez Świat Kominków.
Fotorelacja z otwarcia wystawy. Fot. Iwona Malesińska.
Dział Archeologii w Muzeum Podlaskim istnieje od 1956 roku. Od tego okresu rozpoczęto gromadzenie zabytków archeologicznych. Pierwsze przedmioty pochodziły z przypadkowych znalezisk i były przekazywane przez znalazców w formie darów. Wkrótce zbiory działu zaczęły się powiększać o materiały z badań wykopaliskowych prowadzonych razem z Konserwatorem Zabytków Archeologicznych w Białymstoku. Muzeum samodzielne prace wykopaliskowe rozpoczęło w 1961 r. od badań ratowniczych na cmentarzysku kurhanowym z V-VI i VI-VII w. w Krzywólce k/ Suwałk. Najdłużej trwającymi terenowymi pracami muzealnymi (1962-1970, 1975) były badania wykopaliskowe wczesnośredniowiecznego kompleksu osadniczego (składającego się z grodziska dwóch osad i cmentarzyska) w Świecku Strumianach k/ Wysokiego Mazowieckiego.
Od kilku lat Dział prowadzi z młodzieżą, na terenie placówek muzealnych i szkolnych interaktywne zajęcia o tematyce archeologicznej.