Fundacje cerkiewne rodziny Branickich na Podlasiu – wykład dr Anety Kułak

24 września, godz. 11.00, Muzeum Ikon w Supraślu, ul. Klasztorna 1

W XVIII wieku jednym z najbardziej zasłużonych dla Kościoła unickiego na Podlasiu rodów była rodzina Branickich. Ich działalność fundatorska i kolatorska, trwająca niemal 150 lat, w dużym stopniu ukształtowała obraz budownictwa cerkiewnego na pograniczu Litwy i Korony. Braniccy fundowali parafie i cerkwie zarówno w swoich dobrach prywatnych, jak i na obszarze starostw brańskiego i bielskiego, które dzierżyli od 2. poł. XVII wieku. Prekursorką tej działalności była Katarzyna Aleksandra z Czarnieckich, która w 1673 roku powołała do życia parafię w Trześciance. Jej synowi, Stefanowi Mikołajowi, przypisywana jest fundacja filii parafii dojlidzkiej w Białymstoku pod koniec XVII stulecia. Źródła pisane potwierdzają, że Jan Klemens wybudował nowe cerkwie w Starym Korninie, Rajsku i Orli. Jego trzecia żona, Izabela z Poniatowskich, wystawiła swoim kosztem świątynie w Łosince, gdzie założyła również parafię, Nowoberezowie, Rybołach i Orli, a wiele wskazuje na to, że również Bielsk Podlaski zawdzięcza jej zachowane do dziś cerkwie pw. św. Michała Archanioła i Świętej Trójcy. Opieką kolatorską otaczała także inne świątynie, jak choćby cerkiew w Pasynkach. Izabeli Branickiej można przypisać również rozpowszechnienie w budownictwie cerkiewnym na obszarze starostwa bielskiego ośmiobocznego planu, który w XIX stuleciu został transponowany do architektury drewnianych świątyń prawosławnych, jak i rzymskokatolickich.