Wernisaż sobota 28 września 2019 r., godz. 18.00, Ratusz w Białymstoku.
Wiele fotograficznych dzieł międzywojennej Czechosłowacji miało znaczący wpływ na rozwój fotografii artystycznej, dalece wykraczając poza zwykłą imitację zdjęć z Francji, Niemiec, Stanów Zjednoczonych czy ZSRR. Niektóre z nich zostały docenione dopiero w ostatnich latach. František Drtikol był pierwszym czeskim fotografem, który osiągnął światową sławę. W jego wczesnych pracach pojawiały się cechy symbolistyczne i wpływy estetyki Art Nouveau. Chociaż sam Drtikol ganił awangardowych artystów za nadmierne skupienie na eksperymentach i przerost formy nad treścią, w wielu dziełach z jego najbardziej twórczego okresu, lat 1923-29, wyraźne są inspiracje kubizmem, futuryzmem, ekspresjonizmem, sztuką abstrakcyjną i tańcem nowoczesnym. Jaroslav Rössler był jedynym zawodowym fotografem, zaangażowanym w awangardową czeską grupę Devětsil, prowadzoną przez Karela Teige. Inspirował się głównie konstruktywizmem i sztuką abstrakcyjną, jednak jego prace zawierają też wpływy futuryzmu i ruchu Neue Sachlichkeit (Nowa Rzeczowość). Po Opusie I (1919), pierwszej czeskiej fotografii awangardowej, stosował w swoich zdjęciach i przy fotomontażu kompozycję diagonalną. Jaromir Funke należy do najważniejszych pionierów czeskiej fotografii awangardowej, jednak nie mniej istotne były jego artykuły, eseje teoretyczne, praca organizacyjna i pedagogiczna. Po 1922 roku zaczął stosować kompozycję konstruktywistyczną w zdjęciach – np. Po karnawale (After the Carnival). Tworzył też proste kompozycje z martwej natury, demonstrując możliwość zmiany rzeczywistości w abstrakcję i zminimalizowania przestrzenności bez naruszania cech właściwych sztuce fotograficznej. Eugen Wiškovský, wciąż niedoceniany na arenie międzynarodowej, był fotografem radykalnym i wysoce oryginalnym w swoich dziełach. Tworzył wyjątkowe aranżacje martwej natury z wykorzystaniem metalowych prętów, płyt gramofonowych, betonowych rur, turbin, izolatorów elektrycznych i innych powszednich przedmiotów. Wkład tych czeskich pionierów nowoczesnej fotografii świat docenia stopniowo: prace Drtikola i Funke’a znalazły miejsce w poważanych galeriach i muzeach już w latach 70., jednak pierwsza książka o twórczości Rösslera pojawiła się dopiero w 2001 roku, a Wiškovský wciąż czeka na należące mu się międzynarodowe uznanie.
Vladimír Birgus (ur. 1954) od dłuższego czasu ma swoje miejsce na czeskiej i europejskiej scenie fotografii artystycznej, gdzie działa nie tylko jako fotograf i publicysta, ale również historyk i wykładowca. Brał udział w licznych prestiżowych przedsięwzięciach, w tym redagując i publikując „Czeską fotografię awangardową 1918-1948” (Czech Photographic Avant-garde, 1918–1948) i „Czeską fotografię XX wieku” (Czech Photography of the 20th Century), książki, które odegrały kluczową rolę w rozpowszechnianiu prac wielu czeskich fotografów na arenie międzynarodowej. Pomógł też zdobyć uznanie dla sztuki Františka Drtikola, Jaroslava Rösslera i Eugena Wiškovský’ego. Jako artysta fotograf, Vladimir Birgus jest szeroko poważanym twórcą, znanym z dziesiątek wystaw w kraju i na świecie, a jego prace figurują w najważniejszych kolekcjach.
Štěpánka Bieleszová (ur. 1971) jest kuratorką zbiorów fotograficznych w Muzeum Sztuki w Ołomuńcu (Olomouc Museum of Art). Brała udział w publikacji monografii na temat twórczości Miloslava Stibora, Vladimíra Birgusa, Mileny Valuškovej i Jindřicha Štreita. We współpracy z Vladimírem Birgusem napisała książkę pt. „Na pierwszy rzut oka: wybór czeskiej fotografii XX i XXI wieku” (At first sight: a selection of Czech photography from the 20th and 21th centuries), opisującą najważniejsze przejawy czeskiej fotografii w ostatnim stuleciu.
