realizowane projekty

Archiwum >>>

2023
OPÓR 1863. PODLASIE W POWSTANIU STYCZNIOWYM

W 2023 r. będziemy obchodzić 160. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego. Objęło ono nie tylko ziemie ówczesnego Królestwa Polskiego, ale także tereny dawnej Rzeczypospolitej szlacheckiej znajdujące się w granicach Cesarstwa Rosyjskiego. Miało to szczególnie istotne znaczenie dla Podlasia, ponieważ jeszcze w 1807 r. zostało ono podzielone między Carską Rosję a powstałe wówczas Księstwo Warszawskie. Sytuacja ta utrzymała się także po proklamowaniu Królestwa Polskiego na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. Podział został pogłębiony w wyniku represji po Powstaniu Listopadowym i utworzeniu granicy celnej między Kongresówką a Cesarstwem w 1832 r. W znacznym stopniu utrudniło to kontakty między dwoma częściami historycznego Podlasia. Oznaczało to także, że znajdujące się w granicach Carskiej Rosji tereny Białostocczyzny zostały poddane znacznie silniejszej rusyfikacji, niż część zachodnia, pozostała w Królestwie. Mimo to nastroje antycarskie pod koniec lat pięćdziesiątych XIX w. nie były na Białostocczyźnie słabsze, niż po drugiej stronie granicy. Sprzyjały im niedawne wydarzenia Wiosny Ludów, oraz reakcje na obciążenia ludności chłopskiej i intensywne próby wynarodowienia. Dekret carski z 1861 r. o zniesieniu poddaństwa chłopów, zamiast doprowadzić do uspokojenia nastrojów, tylko je zaognił z powodu wyjątkowo niekorzystnych warunków uwłaszczenia. Równocześnie wśród ludności szlacheckiej rosły nastroje patriotyczne. Podobnie, jak w Kongresówce, coraz częściej organizowano manifestacje niepodległościowe i nabożeństwa w intencji ojczyzny. Pierwsze na tych terenach miało miejsce w podbiałostockiej Niewodnicy 13 czerwca 1860 r. W kolejnych latach podobne akcje miały miejsce między innymi w Bielsku, Tykocinie i Białymstoku.

Na białostocczyźnie działało wielu prominentnych członków organizacji niepodległościowych. Niektórzy należeli do ścisłego kierownictwa Powstania Styczniowego, jak choćby Walery Wróblewski, Bronisław Szwarce i Konstanty Kalinowski. To, między innymi, dzięki ich aktywności w chwili wybuchu powstania do walki przyłączyła się duża część licznej na Podlasiu szlachty. Białostocczyzna była też obszarem działania silnej propagandy antycarskiej wśród chłopów. Działali tam także bohaterowie lokalni. Zachował się wydany w 2015 r. przez Muzeum Podlaskie pamiętnik Adolfa Białokoza – naczelnika powstania w Białymstoku. Ponadto w mieście znajduje się dwór rodziny Kobylińskich, którzy bardzo aktywnie włączyli się w działania zbrojne w regionie. Jeden z przedstawicieli tego rodu – Kazimierz Kobyliński – zginął w walkach z armią carską. Podczas Powstania Styczniowego na Podlasiu działało w różnych okresach kilkanaście oddziałów powstańczych, z których największe skupiały od tysiąca do dwóch tysięcy ludzi. Pod Siemiatyczami na początku lutego 1863 r. stoczono też bitwę, w której walczyło po obu stronach blisko sześć tysięcy żołnierzy. Trzeba też wspomnieć o udziale ludności, która nie wzięła bezpośredniego udziału w walkach, ale aktywnie wspomagała powstańców, zapewniając im żywność, broń oraz informacje o ruchach carskich wojsk. Te akty oporu spotykały się z karami. Poza licznymi zsyłkami na Syberię dochodziło także do grabieży, a czasem nawet doszczętnego niszczenia całych osad. Okres popowstaniowy to z kolei czas wzmożonej rusyfikacji.

W ramach wniosku Muzeum Historyczne, dzięki dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego realizuje następujące działania:

wystawa plenerowa „160. rocznica powstania styczniowego”

Wystawa plenerowa zostanie ustawiona przed wejściem do głównej siedziby Muzeum Podlaskiego w Białymstoku w marcu 2023 r., po czym zostanie udostępniona do wypożyczania innym podmiotom w regionie. Zadaniem wystawy plenerowej będzie umieszczenie Podlasia w dziejach powstania styczniowego, na terenach Królestwa Polskiego i Cesarstwa Rosyjskiego. Będzie miała także na celu zachęcić odbiorców do odwiedzenia wystawy czasowej w Muzeum Historycznym.

wystawa czasowa „Opór 1863. Podlasie w powstaniu styczniowym”

Otwarcie wystawy czasowej w Muzeum Historycznym zostało zaplanowane na połowę czerwca 2023 r. Będzie ona dostępna dla zwiedzających do końca wspomnianego roku. Na wystawie czasowej przedstawione zostaną zabytki związane z czynem zbrojnym powstańców styczniowych oraz z oporem ludności na Podlasiu. W założeniu zbiory będą pochodzić z Muzeum Podlaskiego, a także innych ośrodków muzealnych z regionu.
Wystawa dotycząca powstania styczniowego dobrze wpisuje się w przestrzeń wystawienniczą Muzeum Historycznego Oddziału Muzeum Podlaskiego. Wystawa stała prezentuje wnętrza bogatego domu mieszczańskiego z przełomu XIX i XX w., kiedy pamięć o ostatnim polskim powstaniu była wciąż żywa. Żyli także jego weterani, którzy zostali odpowiednio uhonorowani dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
Wystawie towarzyszyć będą zajęcia interaktywne oraz warsztaty przeznaczone dla dzieci w wieku przedszkolnym, uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych z wykorzystaniem gry edukacyjnej, której wykonanie zaplanowano jako dodatek do wystawy.

wykonanie replik biżuterii patriotycznej

Istotną metodą jednocześnie promocji wystawy i upamiętnienia bohaterstwa powstańców styczniowych będzie wprowadzenie do obiegu replik biżuterii patriotycznej noszonej w okresie powstania. Często były one wykonane z metali innych, niż szlachetne, a ich cechą charakterystyczną jest wykorzystanie trójdzielnego herbu ze znakami Korony, Litwy i Rusi. Symbolika ta nie była przypadkowa i pozostaje nadal aktualna.

zakup muzealiów związanych z powstaniem styczniowym

Wystawa dotycząca powstania styczniowego jest także okazją do uzupełnienia zbiorów Muzeum Historycznego Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Dlatego w ramach projektu zaplanowano również zakup muzealiów związanych bezpośrednio z powstaniem. Muzeum Historyczne dysponuje muzealiami z odpowiedniego okresu historycznego, więc nowe nabytki doskonale uzupełnią zarówno planowaną wystawę czasową, jak i wystawę stałą.

Całkowita kwota dotacji na wystawę: 104 800,00 zł
Dotacja na zakup muzealiów: 62 202,00 zł 

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

2021

REALIZACJA, MONTAŻ I UDŹWIĘKOWIENIE CZTERECH ODCINKÓW MUZEALNEGO EXPRESSU – CYKLU FILMÓW POPULARNONAUKOWYCH UDOSTĘPNIANYCH NA KANALE YOUTUBE MUZEUM HISTORYCZNEGO

Produkcje poświęcone zostaną zabytkom ze zbiorów Muzeum Historycznego Oddziału Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Do zadania wybrano zabytkowe środki płatnicze ilustrujące dzieje pieniądza na ziemiach polskich na początku XX w. (banknot 1000 ostmarek dla terenów okupowanych na wschodzie, Kowno 1918 r.; monety 10 i 20 złotych bite w 900. rocznicę koronacji królewskiej Bolesława Chrobrego, Warszawa 1925 r.), relikt życia codziennego (samowar będący zarazem zabytkiem techniki i życia społecznego schyłku XIX w.); zabytkowy dokument (Wypis z Ksiąg Szlacheckich Guberni Litewsko Wileńskiey Wywodu Familii Urodzonych na Dziekoniu Dziekońskich Herbu Korab, Wilno, 1820 r.). Różnorodność produkcji poruszających tematy tak regionalne jak ogólnopolskie, pokazujących konkretne zabytki z perspektywy różnych dziedzin historii (społecznej, gospodarczej, sztuki), przyczyni się do popularyzacji polskiego dziedzictwa kulturowego, zbiorów Muzeum Podlaskiego w Białymstoku i zachęci do odwiedzania naszych placówek.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu


WIELE DRÓG – JEDEN CEL. KU NIEPODLEGŁEJ

W ramach projektu powstała wystawa plenerowa składająca się z szesnastu plansz ekspozycyjnych opisujących drogę ku niepodległości czternastu powiatów województwa podlaskiego, opatrzonych tekstami popularnonaukowymi, wyborem fotografii i reprodukcji dokumentów historycznych. Stworzenie scenariusza wystawy poprzedziły kwerendy materiałów archiwalnych i ikonograficznych w polskich zbiorach archiwalnych i muzealnych. Wystawa prezentowana była w czternastu miejscowościach powiatowych województwa (sierpień-listopad 2021 r.). W każdej z miejscowości otwarciu towarzyszył wernisaż z prelekcją przygotowaną przez historyków z Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. W czasie eksponowania wystawy w kolejnych miejscowościach jej widzowie mogli wziąć udział w konkursie wiedzy z nagrodami (14 edycji).

Wystawa jest realizowana w ramach projektu Wojewody Podlaskiego „Wiele dróg – jeden cel. Ku Niepodległej” we współpracy z Województwem Podlaskim oraz Muzeum Podlaskim w Białymstoku. Projekt został sfinansowany ze środków Wieloletniego Programu Rządowego „Niepodległa” na lata 2017 – 2022.