zbiory

Freski

Muzeum Ikon w Supraślu dysponuje jedną z największych w Polsce kolekcją ikon datowanych na wiek XVIII, XIX i XX. Absolutnym unikatem są szesnastowieczne freski ocalałe ze zburzonej cerkwi Zwiastowania NMP. Wystrój malarski świątyni, pokrywający ściany i sklepienia prezbiterium oraz wnętrze korpusu głównego, powstał w latach 1532–1557 (1542/1543?). Przyjmuje się, iż twórcą malowideł był odnotowany w Kronice Ławry Supraskiej, Serbin Nektarij Malar. Można jednak doszukać się w tym dziele dwóch różnych malarzy, a przytaczane są również przesłanki mówiące o trzech wykonawcach polichromii. Pewnym jest natomiast hierarchiczny, zstępujący porządek przedstawień, właściwy dla bizantyjskiego charakteru malowideł. Ich stylistyka odpowiada centralnym obszarom ziem serbskich z lat sześćdziesiątych XVI w.
Z pierwotnego wystroju cerkwi zachowały się postacie świętych rycerzy i męczenników z dwóch, ośmiobocznych filarów korpusu głównego: Jerzego, Nikity, Bachusa, Leoncjusza, Dymitra, Kalinnika i Meneasa, a ponadto trzy medaliony ukazujące świętych: Julitę, Mardariusza i Thallusa oraz wizerunek św. Oresta, z gurtu północnego łuku sklepienia. Ponadto przetrwały inne fragmenty postaci, fryzów oraz pasów ornamentalnych z pionowej płaszczyzny i zwieńczenia filarów.
Wiodącym motywem supraskich malowideł było uosobienie Boga, wzorowane na sztuce bizantyjskiej oraz innych, niekiedy dalekich źródłach, przekładanych na potrzeby tego miejsca.

Ikony

Kolekcję ikon tworzy ponad tysiąc pięćset różnorodnych przedstawień wykonanych na desce, a także ikony i krzyże odlewane w metalu. Najstarsze z nich pochodzą z XVII w., przy czym przeważająca część zbioru datowana jest na XVIII i XIX stulecie.
Gromadzenie sztuki prawosławnej w Muzeum Podlaskim w Białymstoku (niegdyś Muzeum Okręgowym w Białymstoku) zapoczątkowano w latach sześćdziesiątych XX w. Odbywało się to na drodze zakupów muzealnych, przekazów konserwatorskich oraz darowizn. W latach dziewięćdziesiątych głównym źródłem pozyskiwania ikon stały się zatrzymania obiektów zabytkowych, nielegalnie przewożonych przez granicę państwa. W ten sposób powstała pokaźna kolekcja ikon, będąca jedną z największych i najciekawszych w kraju. Wyróżnia się w niej zespół ikon przypisywanych do warsztatów staroobrzędowych kultywujących tradycje ikonograficzne Wietki, czy działających w Niewiańsku. Jednak największą grupę stanowią zabytki pochodzące z najbardziej znanych ośrodków masowej wytwórczości ikon jakimi w XIX w. był Palech, Mstera i Chołuj. Ponadto od 2017 r. rozpoczęliśmy budowę nowej kolekcji ikon współczesnych, zachowując w ten sposób i dokumentując obraz sztuki sakralnej XXI w., tworzonej w duchu teologii Kościoła powszechnego.
W zbiorach najliczniej prezentowane są wizerunki Matki Bożej, zarówno w typie Hodegetrii jaki i Eleusy. Ponadto znajdują się tu wyobrażenia symboliczne Bogarodzicy, takie jak Ikona Matki Bożej „Życiodajne Źródło” czy „Krzew Gorejący”. Wśród przedstawień Chrystusa występują ikony Mandylionu, Pantokratora, Wielkiego Arcykapłana, a także sceny z życia i męki Pańskiej. W kolekcji znajdują się również ikony Trójcy Świętej, Deesis, Sofii Mądrości Bożej, Menologiony, wizerunki archaniołów, apostołów, ojców Kościoła i świętych.