realizowane projekty
Realizowany w roku 2023 program pn. “Przeprowadzenie badań specjalistycznych szczątków kostnych oraz zabytków metalowych (ozdób i monet) kijowskiej proweniencji” finansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego dobiegł końca.
Uzyskane w ich wyniku dane posłużą do stworzenia serii artykułów oraz w przyszłości monografii wczesnośredniowiecznego grodziska w Trzciance. Na uwagę zasługują zwłaszcza wyniki badań pochodzenia srebra wykorzystanego do wyrobu biżuterii, wskazujące wyraźnie że pochodzi ono z państwa Abbasydów, co udowadnia dalekosiężne kontakty naszych terenów z Azją środkową.
Całkowita kwota dotacji wynosi 40000 zł.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Nie ma przeszłości bez dat. Analiza specjalistyczna związana z opracowaniem i interpretacją zabytków
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Wraz z końcem ubiegłego roku zamknęliśmy realizację zadania związanego z datowaniem radiowęglowym zabytków archeologicznych przechowywanych w zbiorach Działy Archeologii oraz próbek pozyskanych w trakcie naszych bieżących i archiwalnych badań terenowych. Dzięki dotacji udało się uzyskać dwadzieścia dat 14C. Ich interpretacja z pewnością przybliży wiele faktów z niezwykle fascynującej przeszłości Podlasia. Wystarczy wspomnieć, iż dzięki serii dat możemy mówić o najstarszej zachowanej konstrukcji drewnianej, której relikty odsłoniliśmy w torfowisku otaczającym jedna z „wysp” mineralnych w okolicy Lipska. Odnalezione tam pale i prawdopodobne elementy pomostu powstały pomiędzy rokiem 1731 a 1505 przed Chr. W tym czasie na stanowisku dokumentujemy obecność ostatnich społeczności łowiecko-zbierackich, które zmieniają już jednak styl swoich naczyń dostosowując je do idącej z południa, nowej mody – stylu „mierzanowickiego”. Chwili refleksji wymaga również data uzyskana z osadów organicznych zachowanych na powierzchni jednego z naszych najbardziej spektakularnych zabytków – naczynia ostrodennego wydobytego pół wieku temu z dna rzeki Jerzgni w okolicach miejscowości Wojdy. Uzyskane wyniki, mieszczą się w granicach około 2900 roku przed Chr. To około pół wieku wcześniej niż się spodziewaliśmy.
Wyniki analiz dostarczyły wielu informacji, które będziemy na bieżąco prezentować w artykułach naukowych, wystąpieniach oraz mediach społecznościowych prowadzonych przez Dział Archeologii.
Zabytki pozyskane w toku badań archeologicznych są jednym z podstawowych źródeł tworzących zasoby Działu Archeologii. Ich poznanie oraz poprawna identyfikacja jest niezbędna w celu pełnego wykorzystania, prezentacji i popularyzacji wyników prac, jako trwałego elementu dziedzictwa kulturowego. Wymaga to często wykonania szeregu analiz specjalistycznych. Szczególnie ważnym ich elementem są datowania bezwzględne pozwalające na umieszczenie konkretnych odkryć, obiektów czy zjawisk kulturowych na osi czasu. Najbardziej przydatne są tu analizy radiowęglowe (14C) cechujące się największą precyzją i wiarygodnością.
Obecnie, dzięki dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, podejmiemy próbę określenia chronologii bezwzględnej różnych źródeł archeologicznych zgromadzonych w zbiorach Działu Archeologii. Wśród nich znajdą się zabytki oraz szczątki ogamiczne pochodzące z kontekstu wczesnośredniowiecznych grodzisk, jak też neolitycznych obozowisk ówczesnych łowców-zbieraczy. Podejmiemy próby datowania niektórych spektakularnych znalezisk, które stanowią swoistą „wizytówkę” naszych kolekcji, jak choćby jedyne w całości zachowane naczynie ostrodenne wydobyte przed laty z koryta rzeki Jegrzni.
Całkowita kwota dotacji wynosi 26.000 zł
Analizy specjalistyczne związane z opracowaniem i interpretacją zabytków, obiektów archeologicznych i szczątków osteologicznych pozyskanych w trakcie nieinwestycyjnych, ratowniczych badań wykopaliskowych przeprowadzonych przez Dział Archeologii w roku 2021 na stanowisku 1 w Grądach-Woniecko
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Zabytki pozyskane w toku badań archeologicznych są jednym z podstawowych źródeł pozwalających na rekonstrukcję najdawniejszej przeszłości. Ich poznanie i poprawna identyfikacja jest niezbędna w celu pełnego wykorzystania, prezentacji i popularyzacji wyników prac, jako trwałego elementu dziedzictwa kulturowego. Aby tego dokonać niezbędne jest wykonanie szeregu analiz specjalistycznych, które pozwolą na uzupełnienie interpretacji archeologicznej o tzw. „twarde” dane.
Jednym z obecnych wyzwań jest opracowanie unikalnych pochówków odkrytych pod koniec ubiegłego roku na wydmie w Grądach-Woniecko (gm. Rutki, woj. podlaskie). Odnalezione przedmioty i szczątki kostne posiadają ogromną wartość poznawczą i kulturową. Kontekst i udokumentowane detale obrządku pogrzebowego wskazują, iż mamy do czynienia z pierwszym i jak dotąd jedynym śladem obrzędowości pogrzebowej ostatnich łowców-zbieraczy, określanych w archeologii mianem kultury niemeńskiej. To oni, u schyłku epoki kamienia, zdominowali krajobraz kulturowy rozległych obszarów międzyrzecza Wisły i Niemna. Odkrycie dokonane przez muzealnych archeologów z pewnością stanie się trwałym elementem naszego dziedzictwa kulturowego i jako takie wymaga możliwie pełnego poznania i interpretacji.
Obecnie, dzięki dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, podejmiemy próbę określenia chronologii bezwzględnej pochówków korzystając z metody datowania radiowęglowego (14C). Spróbujemy też wskazać miejsce pochodzenia osób, których skremowane szczątki odnaleźliśmy. Pomogą w tym analizy proporcji izotopów strontu (86 i 87) zachowanych w bioapatycie przepalonych szczątków kostnych oraz roślin współczesnych.
Całkowita kwota dotacji wynosi 12.546 zł
2021
Analizy specjalistyczne związane z opracowaniem i interpretacją zabytków, obiektów archeologicznych i szczątków osteologicznych pozyskanych w trakcie nieinwestycyjnych, ratowniczych badań wykopaliskowych przeprowadzonych przez Dział Archeologii w roku 2021 na stanowisku 1 w Grądach-Woniecko
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Zabytki pozyskane w toku badań archeologicznych są jednym z podstawowych źródeł pozwalających na rekonstrukcję najdawniejszej przeszłości. Ich poznanie i poprawna identyfikacja jest niezbędna w celu pełnego wykorzystania, prezentacji i popularyzacji wyników prac, jako trwałego elementu dziedzictwa kulturowego. Aby tego dokonać niezbędne jest wykonanie szeregu analiz specjalistycznych, które pozwolą na uzupełnienie interpretacji archeologicznej o tzw. „twarde” dane.
Jednym z obecnych wyzwań jest opracowanie unikalnych pochówków odkrytych pod koniec ubiegłego roku na wydmie w Grądach-Woniecko (gm. Rutki, woj. podlaskie). Odnalezione przedmioty i szczątki kostne posiadają ogromną wartość poznawczą i kulturową. Kontekst i udokumentowane detale obrządku pogrzebowego wskazują, iż mamy do czynienia z pierwszym i jak dotąd jedynym śladem obrzędowości pogrzebowej ostatnich łowców-zbieraczy, określanych w archeologii mianem kultury niemeńskiej. To oni, u schyłku epoki kamienia, zdominowali krajobraz kulturowy rozległych obszarów międzyrzecza Wisły i Niemna. Odkrycie dokonane przez muzealnych archeologów z pewnością stanie się trwałym elementem naszego dziedzictwa kulturowego i jako takie wymaga możliwie pełnego poznania i interpretacji.
Obecnie, dzięki dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, podejmiemy próbę określenia chronologii bezwzględnej pochówków korzystając z metody datowania radiowęglowego (14C). Spróbujemy też wskazać miejsce pochodzenia osób, których skremowane szczątki odnaleźliśmy. Pomogą w tym analizy proporcji izotopów strontu (86 i 87) zachowanych w bioapatycie przepalonych szczątków kostnych oraz roślin współczesnych.
Całkowita kwota dotacji wynosi 12.546 zł
MOGIŁKI POGRANICZA. WERYFIKACJA CMENTARZYSK ZE STELAMI WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO (NR 03859/21)
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego
Kierownik projektu – Hubert Lepionka asystent w Dziale Archeologii Muzeum Podlaskiego
Typowymi elementami krajobrazu województwa podlaskiego są nekropole wielu wyznań i narodowości, które zamieszkiwały ten rejon pogranicza przez wieki. Pośród łatwo rozpoznawalnych kirkutów i mizarów przykuwają uwagę cmentarzyska, nazywane „Mogiłkami”. Można na nich zaobserwować unikalny element obrządku cechujący się oznaczaniem poszczególnych grobów stelami. Pomimo zainteresowania naukowców tym typem cmentarzysk od XIX w., do dnia dzisiejszego nie są one wystarczająco poznane. Projekt zakłada przeprowadzenie badań nieinwazyjnych, analiz specjalistycznych oraz badań sondażowych trzech wybranych stanowisk wpisanych do rejestru zabytków: Harkawicze, st. 1, Knyszewicze, st. 1, Pieńki, st. 3. Realizacja projektu pozwoli na stworzenie bazy naukowej zawierającej wiedzę na temat stanu zachowania, struktury wewnętrznej i chronologii tych obiektów. Będzie podstawą do wypracowania efektywnych form ochrony oraz dalszych prac nad rozpoznaniem fenomenu cmentarzysk ze stelami na Podlasiu.
Instytucje biorące udział w realizacji zadania
KONSERWACJA ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH (METALOWYCH) ODKRYTYCH W TRAKCIE PROWADZONYCH PRAC TERENOWYCH ORAZ PRZEKAZANYCH MUZEUM PRZEZ PODLASKI URZĄD CELNO-SKARBOWY W BIAŁYMSTOKU
W roku 2021 Muzeum Podlaskie w Białymstoku otrzymało dotację celową na wydatki bieżące ze środków finansowych Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z budżetu państwa, na sfinansowanie zadania pn. Konserwacja zabytków archeologicznych (metalowych) odkrytych w trakcie prowadzonych prac terenowych oraz przekazanych Muzeum przez Podlaski Urząd Celno-Skarbowy w Białymstoku. Kwota dotacji wynosi 78 099 PLN.
Dzięki otrzymanej dotacji zostanie zakonserwowanych 770 zabytków metalowych, w większości wykonanych z żelaza, pozyskanych m.in. z wczesnośredniowiecznych grodzisk w Trzciance i Grodzisku, podlaskich miast – Tykocina i Białegostoku oraz przekazanych Muzeum przez Podlaski Urząd Celno-Skarbowy w Białymstoku.
PRZEPROWADZENIE KONSERWACJI I BADAŃ SPECJALISTYCZNYCH ŚREDNIOWIECZNEJ BRONI O WYJĄTKOWEJ WARTOŚCI
W 2016 roku podczas sprawnej akcji Służby Celnej Rzeczpospolitej Polskiej na polsko-białoruskiej granicy została udaremniona próba przemytu zabytków archeologicznych, mających szczególną wartość archeologiczną. Wśród nich znajdował się średniowieczny hełm wraz z pozostałościami zbroi oraz trzy szable. Mamy tutaj do czynienia z zabytkami unikalnymi na skalę światową. Przykładowo, poza hełmem znajdującym się obecnie w Muzeum Podlaskim, na dzień dzisiejszy znamy jedynie trzy hełmy w podobnym typie:
– hełm identyfikowany z gruzińskim bohaterem Baqatar’em, znany jedynie z czarnobiałej fotografii z początku XX wieku i szkicu V. Pfaf’a zrobionego w 1869 roku, hełm uznaje się obecnie za zaginiony,
– hełm znajdujący się w zbiorach Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku (USA), na podstawie inskrypcji na dzwonie hełmu identyfikowany jako własność Chana Złotej Ordy Dżany Bega,
– hełm odkryty na terenie Orenburga (Federacja Rosyjska), który dotychczas nie został opublikowany.
W roku 2021 Muzeum Podlaskie w Białymstoku otrzymało dotację celową, ze środków finansowych Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z budżetu państwa, w kwocie 27 195 zł na sfinansowanie badań specjalistycznych oraz zakonserwowanie pozyskanych zabytków.
2020
OSOWA. OSADA Z OKRESU WPŁYWÓW RZYMSKICH ZNAD CZARNEJ HAŃCZY
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego
Celem realizowanego w bieżącym roku projektu jest kompleksowe opracowanie źródeł archeologicznych pozyskanych w trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych pod kierunkiem Jana Jaskanisa (w latach 1962-1965 oraz w 1971 roku) na osadzie (stan. 2) tzw. grupy suwalskiej kultury sudowskiej w Osowej, gm. Suwałki. Pozostawiony przez badacza autorski katalog źródeł, zbiór zarchiwizowanej dokumentacji z prac wykopaliskowych oraz materiał zabytkowy ze zbiorów Działu Archeologii Muzeum Podlaskiego są podstawą obecnie prowadzonych prac analitycznych. Efektem finalnym realizowanych działań jest publikacja książkowa pt. Osowa. Osada z okresu wpływów rzymskich nad Czarną Hańczą autorstwa Danuty Jaskanis i Pawła Szymańskiego. Została wydana przez Muzeum Podlaskie w Białymstoku i Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego w IV kwartale bieżącego roku.
Instytucje biorące udział w realizacji zadania:
WERYFIKACJA TERENOWA KOMPLEKSU OSADNICZEGO W GRODZISKU, GM. SUCHOWOLA (STAN. 1 I 2)
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego
Międzyrzecze Biebrzy i Supraśli dla wczesnego średniowiecza jest obszarem słabo rozpoznanym archeologicznie. Wiedza o znajdujących się tam stanowiskach często oparta jest jedynie na wynikach badań powierzchniowych. Niniejszy projekt zakłada rozpoznanie jednego ze znajdujących się tam kompleksów osadniczych. Wchodzące w jego skład grodzisko (stan. 1) i osada (stan. 2) położone są na obrzeżach wsi Grodzisk, w gminie Suchowola. Wały niegdysiejszego grodu stanowią przykład dobrze zachowanego obiektu archeologicznego posiadającego własną formę terenową, teren osady obecnie w większości użytkowany jest jako pastwisko. W ramach realizacji projektu planowane jest przeprowadzenie badań nieinwazyjnych i sondażowych oraz wykonanie odwiertów geologicznych, celem jest ustalenie zasięgu i charakteru osady, rozpoznanie konstrukcji grodziska, a także ustalenie chronologii obu stanowisk. Wszystkie uzyskane informacje staną się podstawą do tworzenia planów pełniejszej ich ochrony konserwatorskiej.
Instytucje biorące udział w realizacji zadania
W połowie grudnia została zakończona część badawcza projektu pn. Weryfikacja terenowa kompleksu osadniczego w Grodzisku, gm. Suchowola (stan. 1 i 2). W trakcie jego realizacji rozpoznano wspomniany zespół osadniczy metodami nieinwazyjnymi: elektrooporową, georadarową i magnetometryczną, wykonano odwierty geologiczne oraz założono pięć wykopów badawczych o łącznej powierzchni 50 m². Pozyskany materiał zabytkowy został poddany analizie, m.in. wykonano analizę fragmentów ceramiki naczyniowej, materiału kostnego oraz wydatowano fragment węgla drzewnego wydobytego z dna fosy opasującej grodzisko od południowego wschodu. Pozyskane dane posłużą do dalszych badań dotyczących osadnictwa wczesnośredniowiecznego w łuku Biebrzy.
