Parawany i…

Parawan jest meblem, który ma wiele zastosowań, można go używać jako przegrody dzielącej pomieszczenia mieszkalne na różne strefy, gdzie pełni rolę mobilnej ściany, którą można w razie potrzeby dowolnie manewrować, oddzielając np. części dzienne, miejsce pracy, kącik zabaw itp., zaś dla osób fascynujących się orientalną kulturą Dalekiego Wschodu, które urządzają swoje wnętrza zgodnie z tamtejszymi regułami filozofii, parawan ma ściśle określone miejsce i funkcję, ale może też być tylko dodatkiem dekoracyjnym.

Prekursorami w produkcji parawanów byli Chińczycy, te wyrabiane przez nich miały solidną i ciężką drewnianą konstrukcję, co sprawiało, że świetnie sprawdzały się jako przenośne ściany. Panele parawanów zdobione były w rozmaite malowidła przedstawiające sceny z życia codziennego, naturę bądź symbolikę religijną. Ogromną popularność zyskały również w Japonii, gdzie dokonano istotnej modyfikacji tego mebla. Parawany były lżejsze, w większości wytwarzano je z drewna, papieru washi, jedwabiu czy bambusa. Miały od dwóch do sześciu paneli (ścianek), obustronnie wypełnianych papierem lub jedwabiem, które efektownie dekorowano.

Pierwsze parawany, o których wspominają dokumenty, przywędrowały do Europy dzięki angielskim i holenderskim kupcom. Były one produkowane w centralnych i północnych Chinach i transportowane na Wybrzeże Koromandelskie nad Zatokę Bengalską, gdzie znajdowały się porty przeładunkowe Kompanii Wschodnioindyjskiej.

Szczególnym uznaniem cieszyły się przede wszystkim duże parawany z laki ze złoconymi dekoracjami w reliefie, nic więc dziwnego, że już na początku XVII wieku Europejczycy podjęli próbę ich imitacji. Duże, importowane parawany były niezbyt wygodne w użyciu z racji swej wysokości i ciężaru – w kolejnych epokach zaczęto przedkładać nad nie lekkie mebelki, w których tylko struktura nośna wykonana była z drewna. Płaszczyzny ścian parawanu wypełniano natomiast skórą, haftowaną tkaniną, tapiseriami a nawet kobiercami (savonnerie), pochodzącymi często ze słynnych wytwórni, czy wreszcie z papieru. W XVI i XVII wieku hiszpańskie, złocone parawany z kurdybanu, czyli z wytłaczanej skóry, były eksportowane do krajów Dalekiego Wschodu, a nawet do Chin i Japonii.

W XVIII wieku reprezentacyjne salony otwierano jedynie z okazji świąt i oficjalnych uroczystości, życie codzienne toczyło się natomiast w mniejszych pomieszczeniach. Powstały buduary, zaczęto dbać o ich wygodę i miły nastrój. Wtedy też parawan stał się jednym z najważniejszych elementów umeblowania sypialni, wytwarzanym w komplecie razem z krzesłami, fotelami i kanapami. Niezwykle eleganckie, zgrabne i lekkie parawany pokrywały te same jedwabie i tapiserie co inne meble w pomieszczeniu czy tkaniny użyte do dekoracji ścian. W epoce rokoka potrzebę wdzięku, lekkości, jasnej kolorystyki i egzotyki zaspokajały niezwykle modne parawany z motywami dekoracji inspirowanymi Wschodem. Z czasem orientalne pagody, uśmiechnięte chińskie bóstwa i wytwornych mandarynów zastąpiły wzory rodzime: motywy kwiatowe, girlandy, amorki, pastereczki, arlekiny, pejzaże i groteski. Potem moda na nie ucichła i na powrót pojawiły się w epoce biedermeieru, kiedy to zrezygnowano ze sztywnego, oficjalnego charakteru wnętrz empirowych na rzecz pomieszczeń mających wywoływać wrażenie komfortu i wygody. I znów parawany, te błahe na pozór, choć często efektowne przegrody zasłaniające czynności toaletowe, stanowiły uzupełnienie podstawowego wyposażenia sypialni.

Zaś niemal cały XIX wiek to czas podróbek i kiczu – nawet rzemieślnicy i uznani producenci mebli publikują instrukcje falsyfikowania. Naśladują i mieszają historyczne style, imitują szlachetne materiały: drewno udaje marmur, tektura drewno, patynowane drewno – złoto, tapety – ręczne malarstwo. Niezwykłą popularność zyskały wówczas meble z papier mâché . W zasadzie od momentu wynalezienia parawanu jego konstrukcja nie zmieniła się – w ciągu stuleci zmieniała się tylko jego dekoracja, a wysokie i wąskie panele dawały wciąż nowe pole do popisu kolejnym pokoleniom artystów.