realizowane projekty – archiwum

ARCHIWUM

<<< Powrót

2019

FORTECE NA BAGNACH. NIEINWAZYJNE ROZPOZNANIE WYBRANYCH GRODZISK DOLINNYCH TYPU JATWIEŹ DUŻA.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury

Pozostałości osad obronnych (grodzisk) od dawna stanowią ważny element krajobrazu kulturowego Podlasia. Powszechnie łączy je się z okresem wczesnego średniowiecza lub średniowiecza. Zmianę tego przyniósł rok 2018, kiedy to odkryto kilkadziesiąt nowych struktur tego typu. Kilkanaście z nich wyraźnie odbiegało od form znanych dotychczas (m.in. lokalizacja w strefie zatorfionych den dolin rzecznych), na jednym przeprowadzono zaś badania sondażowe określając jednoznacznie jego chronologię na przełom epoki brązu i żelaza. Odkrycie ma charakter przełomowy i jako takie odbiło się szerokim echem w ogólnopolskiej przestrzeni informacyjnej. Projekt zakłada inwentaryzację nowo odkrytych grodzisk i przeprowadzenie kompleksowych badań nieinwazyjnych na czterech wyselekcjonowanych obiektach tego typu. Dobór uwzględnia pełne spektrum zróżnicowania cech morfologicznych i przestrzennych. Uzyskane wyniki pozwolą na rozpoznanie ich konstrukcji i zasięgu stanowiąc podstawę do tworzenia planów ich ochrony.

Zadanie zrealizowane w ramach projektu dofinansowanego ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego
 

30 listopada zakończył się zasadniczy etap realizacji projektu pt. Fortece na bagnach. Nieinwazyjne rozpoznanie wybranych grodzisk dolinnych typu Jatwieź Duża. W trakcie jego realizacji udało się zweryfikować 22 grodziska pochodzące z późnej epoki brązu. Cztery z nich (w Jatwiezi Dużej gm. Suchowola, Kościukach gm. Choroszcz, Moniuszkach gm. Jaświły i Filipach gm. Wyszki) przebadano metodami nieinwazyjnymi oraz przeprowadzono kompletną analizę geograficzną i archeologiczną. Efektem tych działań jest m in.niespełna 7 ha zobrazowań geomagnetycznych oraz 23 km echogramów georadarowych, które posłużą do dalszej działalności naukowej naszego muzeum.

2016-2017

POMIĘDZY WSCHODEM A ZACHODEM.
OSADNICTWO Z EPOKI KAMIENIA I PROLOGU EPOKI BRĄZU
W GRĄDACH-WONIECKO, WOJ. PODLASKIE

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Dziedzictwo kulturowe – Ochrona zabytków archeologicznych

Zakończyła się realizacja dwuletniego projektu badawczego, którego celem było opracowanie i monograficzna publikacja materiałów archeologicznych pozyskanych podczas nieinwestorskich badań archeologicznych na stanowisku 1 w Grądach-Woniecko w woj. podlaskim. To pierwsze tak pełne opracowanie niezwykle bogatych źródeł znalezionych ponad 40 lat temu. Ich wieloaspektowa analiza pozwoli w nowym ujęciu spojrzeć na specyfikę najstarszych dziejów pogranicza Mazowsza i Podlasia. Z pewnością wyniki prac odsłaniają jedynie niewielka część barwnego „świata” społeczeństw bytujących tu pod koniec epoki kamienia i w początkach epoki brązu. To tu, na rozległej piaszczystej wydmie, wyłaniającej się spośród bagien i torfowisk doliny Narwi udokumentowano między innymi pozostałości pochówków i ślady działalności obrzędowej ugrupowań subneolitycznych, które dziś określamy mianem kultury niemeńskiej. Szeroko zakrojone analizy paleogeograficzne pozwalają lepiej zrozumieć przestrzeń funkcjonowania ówczesnych ludzi. Pojawiali się tu od samego początku rozwoju swej kultury. Byli tu do samego jej końca. Około 4000 lat temu ich „świat” zaczął się zmieniać, rzeka płynąca tuż obok wydmy zmieniła swe koryto – „odeszła”. Ludzie opuścili Grądy-Woniecko na długi czas.
Mamy nadzieję, że wydana niedawno książka pt „Grądy-Woniecko. Ostatni łowcy-zbieracze znad środkowej Narwi” przybliży zainteresowanym niewielki fragment „świata” ostatnich łowców-zbieraczy znad środkowej Narwi.

2015

OBIEKTY OBRZĘDOWE PUCHARÓW DZWONOWATYCH Z SUPRAŚLA.
ZŁOŻENIE DARÓW – PRZEJĘCIE TERENU CZY INTEGRACJA KULTUROWA?

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Projekt przewiduje opracowanie i monograficzną publikację wyników nieinwestorskich badań wykopaliskowych prowadzonych na dwóch stanowiskach w okolicach Supraśla. Odkryto tu unikatowe zespoły źródeł o charakterze osadniczoobrzędowym i funeralnoobrzędowym związane z obecnością społeczności Pucharów Dzwonowatych na Podlasiu. Zarówno same struktury przestrzenne, jak i zestaw zdeponowanych przedmiotów, mają charakter niepowtarzalny. Niektóre z artefaktów posiadają bezpośrednie analogie w zachodnioeuropejskiej strefie Pucharów Dzwonowatych, inne były dotychczas zupełnie nieznane. Z uwagi na istotę zagadnienia przewidywane są szczegółowe analizy specjalistyczne eko- i artefaktów tworzących obydwa zespoły oraz badania kontekstu przyrodniczego. Książka zostanie wydana w polsko – angielskiej wersji językowej. Jej elektroniczna wersja zostanie udostępniona na stronie internetowej Muzeum.

Zapraszamy 29 grudnia 2015 roku o godzinie 17.00 do białostockiego Ratusza na podsumowanie projektu

Archeologom rzadko zdarza się uczestniczyć w odkryciach przełomowych, zmieniających postrzeganie prahistorii naszego regionu a także całego pogranicza Wschodniej i Zachodniej Europy. Najlepszym ich przykładem są odsłonięte w ostatnich latach pozostałości unikalnych obiektów obrzędowych związanych z najstarszymi elitami Europy – społecznościami określanymi w kategorii fenomenu Pucharów Dzwonowatych. Waga i znaczenie odkryć stanowiły przyczynek do podjęcia intensywnych działań ukierunkowanych na szczegółowe opracowanie źródeł i ich pełna publikacje. Z uwagi na istotę zagadnienia, klasyczną analizę archeologiczną uzupełniono szerokim spektrum ekspertyz przyrodniczych, fizykochemicznych, mikroskopowych i eksperymentalnych. Umożliwiło to swoiste „ożywieniem” materii zabytków i próbę rekonstrukcji rytuałów z przed 4,5 tysiąca lat.
Wyniki badań zostały opublikowane w formie bogato ilustrowanej książki, która ze względu na ogólnoeuropejski charakter problematyki została przygotowana w dwujęzycznej wersji językowej.

PROMOCJA KSIĄŻKI
OBIEKTY OBRZĘDOWE PUCHARÓW DZWONOWATYCH Z SUPRAŚLA. ZŁOŻENIE DARÓW – PRZEJĘCIE TERENU CZY INTEGRACJA KULTUROWA?
odbyła się 25 stycznia 2016 roku o godz. 13.00 w Domu Ludowym w Supraślu, ul. Piłsudskiego 11
informacja o możliwości nabycia książki>>>

 

2014

ŚREDNIOWIECZNE CMENTARZYSKO W CZARNEJ WIELKIEJ,
STAN. 1, WOJ. PODLASKIE (BADANIA 1951 – 1978)

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

     Celem projektu realizowanego przez Dział Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku jest publikacja drugiego tomu monografii cmentarzyska w Czarnej Wielkiej, gm. Grodzisk, badanego (z przerwami) w latach 1951–1978. Prezentowane materiały źródłowe zostaną uzupełnione o analizy specjalistyczne, w tym między innymi chemiczne, technologiczne zabytków ruchomych, a także chronologiczno-przestrzenne stanowiska, z wykorzystaniem oprogramowania GIS. Wielopłaszczyznowe rozpoznanie bogatego zbioru źródeł z największego cmentarzyska średniowiecznego w regionie, dostarczy nowych danych, istotnych nie tylko dla archeologów, ale też historyków i etnologów zajmujących się dziejami tych ziem. Publikacja ukaże się drukiem z końcem 2014 roku.

 

2013

WARSZTATY: PRZESZŁOŚĆ DLA
TERAŹNIEJSZOŚCI – NAJNOWSZE METODY BADAŃ NAD DZIEJAMI
POGRANICZA POLSKO-BIAŁORUSKIEGO

     Projekt realizowany przez Muzeum Podlaskie w Białymstoku przy współpracy z Narodową Akademią Nauk Białorusi w Mińsku, Instytutem Prahistorii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu (działania w ramach programu ArchaeoLandscapes Europe) oraz Urzędem Miejskim w Supraślu, współfinansowany przez Departament Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej w ramach konkursu „Wspólne działania polsko-białoruskie”.

     Projektu zakłada przeprowadzenie w Supraślu na przełomie lipca i sierpnia bieżącego roku międzynarodowych warsztatów. Ich uczestnikami będzie grupa około dwudziestu osób z Białorusi i Polski a także specjaliści z Wielkiej Brytanii. Zajęcia będą poświęcone zróżnicowanym zagadnieniom związanym z metodami ochrony, rozpoznania oraz kompleksowych badań stanowisk archeologicznych ze szczególnym uwzględnieniem nieinwazyjnych metod badawczych. Polscy i zachodnioeuropejscy naukowcy będą mogli zapoznać się z opinią badaczy białoruskich, ich metodyką i doświadczeniami. Połączone dyskusje, wymiana opinii, wspólne działania praktyczne przyczynią się do integracji środowiska naukowego i akademickiego a powstałe przy wspólnym wysiłku kontakty interpersonalne, pozwolą na formułowanie i realizację dalszych wspólnych projektów badawczych i badawczo-edukacyjnych.

     Realizacja warsztatów Przeszłość dla teraźniejszości – najnowsze metody badań nad dziejami pogranicza polsko- białoruskiego stanowi swoiste novum w dotychczasowej współpracy archeologów z Polski i Białorusi. Wspólna historia Polski i Białorusi stanowi, bowiem jedną z kluczowych płaszczyzn, na których można budować obustronne dobrosąsiedzkie relacje pomiędzy mieszkańcami obydwu krajów. Stanowi podstawę do budowania trwałych więzi międzykulturowych i w konsekwencji dynamicznej, kreatywnej współpracy.

Publikacja wyraża jedynie poglądy autora i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.

 

NIEINWAZYJNE BADANIA ARCHEOLOGICZNE
NA WCZESNOŚREDNIOWIECZNYM GRODZISKU I OSADZIE W TRZCIANCE, POW. SOKÓŁKA

Projekt realizowany przez Dział Archeologii ze środków Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, dofinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu: Dziedzictwo kulturowe, priorytetu nr 5 – Ochrona zabytków archeologicznych

     W 2013 roku na wczesnośredniowiecznym grodzisku i potencjalnych osadach lub osadzie przygrodowej w Trzciance będą realizowane pilotażowe badania nieinwazyjne. W ich ramach zostanie wykonana seria fotografii lotniczych standardowych i w podczerwieni, prospekcja geomagnetyczna i elektrooporowa oraz tachimetryczna. Prace te mają na celu rozpoznanie i zadokumentowanie zasięgu oraz organizacji wewnętrznej zespołu. Pozyskane dane posłużą do precyzyjnej lokalizacji osadnictwa przygrodowego, wyznaczenia stref lub punktów do przyszłych weryfikacyjnych, badań wykopaliskowych. Realizacja działań nieinwazyjnych w powiązaniu z przeprowadzonymi pracami wykopaliskowymi umożliwią przygotowanie opracowania monograficznego, a także wyznaczenie obszaru chronionego.

     Elementy składowe zadania pozwolą na sfinalizowanie archeologicznego rozpoznania grodziska, a jednocześnie zainaugurują badania osadnictwa przygrodowego. Dotychczasowe prace wykopaliskowe (trzy sezony badawcze na grodzisku w latach 2006, 2007i 2009) jak i wyniki analiz specjalistycznych (14C, dendrochronologia, badania metaloznawcze) wykazały istnienie w strefie pogranicza słowiańsko-jaćwieskiego niezwykle wartościowego zespołu źródeł archeologicznych. Kompleksowe poznanie całego zespołu osadniczego wniesie istotny wkład w badania nad historią kształtowania się ośrodków handlowych i politycznych w okresie wczesnośredniowiecznym na obszarze dzisiejszego Podlasia.

     Wczesnośredniowieczne grodzisko w Trzciance oraz obszar w jego sąsiedztwie, po raz kolejny poddano badaniom archeologicznym. W tym roku były to działania nieinwazyjne. Nie ingerują one w morfologię gruntu, pozwalając zarejestrować szereg cech fizycznych świadczących o występowaniu pod ziemią struktur o charakterze archeologicznym. Dzięki nim można rozpoznać rozmieszczenie obiektów oraz oszacować zasoby stanowiska, bez konieczności prowadzenia wykopalisk. Badania tego typu realizowane są różnymi metodami geofizycznymi oraz poprzez fotografie lotnicze, mające na celu rejestrowanie śladów obiektów archeologicznych na powierzchni ziemi w postaci tzw. wyróżników roślinnych lub glebowych oraz szereg metod geofizycznych.

     Archeolodzy uzbrojeni w taki niekonwencjonalny sprzęt z niecierpliwością czekali na sprzyjające warunki atmosferyczne, aby rozpocząć prace. Zima jednak nie chciała „opuścić” Podlasia nawet w kwietniu. Ostatecznie i bez żalu pożegnaliśmy ją na przełomie kwietnia i maja, w którym uśpiona przyroda intensywnie nadrabiała stracony czas. Już 22 maja archeolodzy Katarzyna i Marcin Kmicikowie rozpoczęli pierwsze prace. Nad grodziskiem i otaczającymi je polami pojawiły się samoloty bezzałogowe (mikrokoptery – zdalnie sterowane modele latające), przy użyciu których wykonywano zdjęcia lotnicze terenu. Były to fotografie standardowe (RGB) oraz w podczerwieni. Te działania terenowe powtórzono w lipcu. Następnym etapem prac była analiza wykonanej w terenie dokumentacji cyfrowej. Z początkiem września w Trzciance pojawili się kolejni badacze: Piotr Wroniecki, Marcin Jaworski, Michał Pisz i Stanisław Rzeźnik, którzy po rozpoznaniu stanowiska przeprowadzili prospekcję z użyciem metod geofizycznych. Pozwalają one w stosunkowo krótkim czasie na rozpoznanie rozległego obszaru i zaplanowanie we właściwy sposób strategii dla badań wykopaliskowych. W pracach na stanowisku wykorzystano metodę magnetyczną, dzięki której rejestrowane są właściwości magnetyczne gruntu oraz metodę elektrooporową, polegającą na mierzeniu oporności prądu przepuszczanego w warstwach przypowierzchniowych. Projekt komplementarnego zastosowania metod nieinwazyjnych pozwolił również na stworzenie dokładnej ortofotomapy terenu, czyli zdjęcia o właściwościach mapy wykonanego przy pomocy zdalnie sterowanego wielowirnikowca wyposażonego w aparat fotograficzny. Pomiary geofizyczne prowadzono na terenie grodziska oraz na obszarze bezpośrednio do niego przylegającym po stronie północnej i zachodniej. Prospekcja mająca na celu rozpoznanie zasobów archeologicznych stanowiska objęła powierzchnię niecałych 3 ha.

     Metody geofizyczne ujawniły szereg anomalii, wskazujących na prawdopodobne istnienie struktur osadniczych w otoczeniu grodziska, w tym przypuszczalnie zamkniętego obszaru położonego kilkadziesiąt metrów na zachód od wałów grodu. Z kolei rozpoznanie morfologii u podnóża i na majdanie przyniosło informacje o koncentrycznie ułożonych, liniowych anomaliach, w których można odnaleźć system fos i płaszcz kamienny wału obronnego. Udało się ustalić, iż pierwotne elementy obronne wykraczały prawdopodobnie poza dzisiejszy zarys grodziska, czego świadectwem są anomalie geofizyczne obiegające grodzisko w miejscu, gdzie obecnie znajduje się podnóże wału. Oryginalne formy terenowe uległy erozji i obecnie są uchwytne, bez ingerencji w podłoże, przy pomocy metod nieinwazyjnych. Z kolei wewnątrz majdanu grodziska zarejestrowano liczne anomalie wskazujące na prawdopodobne istnienie zabudowy.

     Geofizyczne rozpoznanie zasobów archeologicznych stanowiska rokuje pozytywne rezultaty badań wykopaliskowych w przyszłości. Same anomalie wymagają obecnie weryfikacji archeologicznej w celu ustalenia ich pochodzenia, struktury i chronologii. Na podstawie wyników prospekcji nieinwazyjnej możliwe jest planowanie przyszłych prac, dzięki którym grodzisko w Trzciance zapewne ujawni swoje dalsze sekrety.

 

ŚREDNIOWIECZNE CMENTARZYSKO W CZARNEJ WIELKIEJ,
GM. GRODZISK (BADANIA 1951 – 1978)

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Zakończono realizację zadania „Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej, woj. podlaskie (badania 1951-1978)” . Jej efektem jest publikacja książkowa pt.: „Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej” autorstwa Anny Bieńkowskiej, Michała Dzika i Kornelii Piaseckiej. Jest to pierwsza część monografii poświęconej szeroko ujętej problematyce związanej z badaniami wykopaliskowymi realizowanymi na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku w Czarnej Wielkiej, gmina Grodzisk. Nekropolia datowana na XI – XVI w. jest jednym z najdłużej użytkowanych i najbogatszych obiektów z grobami w obstawach kamiennych. Konstrukcje te stanowią jeden z najbardziej charakterystycznych reliktów kulturowych Mazowsza oraz obszarów międzyrzecza Bugu i górnej Narwi.

Publikacja zawiera rys historyczny, stan i metodykę badań cmentarzyska, katalog grobów wraz z tablicami przedstawiającymi ich plany oraz wybór materiału zabytkowego. Książka adresowana jest do archeologów, historyków, etnografów oraz wszystkich zainteresowanych przeszłością Podlasia.

Koordynator projektu – Kornelia Piasecka

 

ZESPÓŁ REZYDENCJONALNY SAPIEHÓW W DUBNIE

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

W ramach II etapu zadania realizowanego w 2013 roku przygotowano i wydano drukiem publikację p.t. „Założenie rezydencjonalne Sapiehów w Dubnie”.
Prezentuje ona wyniki badań archeologiczno-architektonicznych prowadzonych w latach 2005 – 2009 i 2012 przez Muzeum Podlaskie w Białymstoku i Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego na terenie zespołu rezydencjonalno-folwarcznego w Dubnie, gm. Boćki oraz opracowanie ruchomego materiału zabytkowego odkrytego w trakcie prac wykopaliskowych. W monografii przedstawiono również zarys sytuacji etnokulturowej i politycznej Podlasia w XVI-XVII w., dobra sapieżyńskie (linii kodeńskiej) w XV-XVII w. oraz podsumowania kwerend historycznych dotyczących dworu i folwarku w Dubnie w XVI-XIX w., badań przyrodniczych i nieinwazyjnych.
W oparciu o ustalenia archeologiczno-architektoniczne uzupełnione informacjami historycznymi oraz wynikami badań nieinwazyjnych podjęto próbę rekonstrukcji zespołu rezydencjonalnego.

 

 

2012

 

 

WODZOWSKIE KURHANY KULTURY WIELBARSKIEJ NA PODLASIU

 

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

W bieżącym roku zrealizowano drugi etap prac związanych z przygotowaniem do druku publikacji będącej podsumowaniem ratowniczych badań wykopaliskowych prowadzonych w latach 60. i 70. XX w. przez Jana Jaskanisa.

Jan Jaskanis
Wodzowskie kurhany kultury wielbarskiej na Podlasiu

Opracowanie ma charakter źródłoznawczy i obejmuje niepublikowane dotychczas w całości materiały archeologiczne z cmentarzysk kurhanowych okresu rzymskiego ze strefy północno wschodniego Podlasia z miejscowości Rostołty, pow. Białystok, Jasionowa Dolina, pow. Sokółka, Kutowa oraz Kotłówka pow. Hajnówka.

Uzupełniają one grupę rozpoznanych i wcześniej opublikowanych cmentarzysk z monumentalnymi grobowcami kultury wielbarskiej położonych między dorzeczem Biebrzy (Jasionowa Dolina, Teolin), a zlewiskiem prawobrzeżnego środkowego biegu Bugu (Skiwy Małe, Cecele, Dmochy Rodzonki), oraz o największej koncentracji nad środkową i górną Narwią (Rostołty, Grochy Stare, Szpaki/ Pierzchały, Kuraszewo, Kotłówka, Kutowa). Łącznie na tym zwartym terytorium tworzą imponujący zespół cmentarzysk kurhanowych z liczbą 77 kopców, z których 58% zostało objętych badaniami wykopaliskowymi. Niektóre z cmentarzysk mogły składać się z większej liczby kurhanów, które z biegiem czasu uległy jednak całkowitej degradacji.

Cmentarzyska z charakterystycznymi grupami grobowców kamienno-ziemnych wyróżniają się wielkością dochodzącą do ponad 30 m średnicy u podstawy ( m. in. Kutowa, Kotłówka, Jasionowa Dolina, Rostołty). Wzniesione około połowy pierwszego tysiąclecia naszej ery kryją szczątki przedstawicieli elit społeczności tak zwanej kultury wielbarskiej, co czytelne jest w formie pochówków i w ich wyposażeniu.

Pozostałości cmentarzysk z grobowcami zwanymi w literaturze typu rostołckiego od pierwszych odkryć w Rostołtach lub wodzowskimi, kreślą szlak przemian kulturowych związanych z wędrówką ludności kultury wielbarskiej, która przemieszczając się z północnego zachodu na wschód doprowadziła do opanowania osadnictwa na terenie Podlasia, skąd wyparła pierwotne osadnictwo kultury przeworskiej. Pojawienie się kultury wielbarskiej około przełomu starszego i późnego okresu rzymskiego wyraziło się nie tylko monumentalnymi grobowcami kurhanowymi, ale również obecnością rozległych cmentarzysk z płaskimi grobami (Cecele, Kutowa) wiążącymi się z wielką migracją Gotów i Gepidów z północno-zachodnich terenów nadbałtyckich w kierunku atrakcyjnych, wschodnich obszarów nadczarnomorskich. Przeniesione z terenów wyjściowych osadnictwo kultywowało birytualizm obrządku pogrzebowego wynikający zapewne z tradycji wcześniejszych. Badania ujawniły bądź wyłączność kremacji osobników pochowanych m.in. w kurhanach w Kutowej, Kotłówce, w Jasionowej Dolinie i Skiwach Małych, bądź głównie inhumacje jak w Rostołtach czy Dmochach- Rodzonkach.

Monumentalny i rozbudowany rytualnie charakter konstrukcji kurhanowych złożonych z kamienno-ziemnych nasypów, z usytuowanych nad jamami grobowymi kilkuwarstwowych rdzeni kamiennych oraz regularnie koliście ułożonych kręgów wytyczających strefę sacrum dla odbywania rytuałów towarzyszących pogrzebowi – są to świadectwa wyjątkowej formy obrzędów przynależnych osobnikom wodzowskim wywodzącym się z elity plemiennej. Ich pozycję społeczną potwierdza często niezwykłość wyposażenia grobowego, dokumentującego kontakty ze światem antycznym wyrażone obecnością importów w postaci pucharów szklanych, kamieni do gry, wyrobów ze złota wysokiej próby, czy naczyń metalowych oraz różnych przedmiotów pochodzących z obszaru środkowoeuropejskiego Barbaricum.

W grupie 11 zewidencjonowanych cmentarzysk podlaskich inicjalny charakter przypisać należy obiektowi w Rostołtach z fazy B₂/C₁. Proces sukcesywnie zakładanych w ciągu późnego okresu rzymskiego dalszych cmentarzysk kończą obiekty grupy północnej z Jasionową Doliną oraz skupiska wschodniego z Kutową, Kotłówką i Kuraszewem datowane na fazę C₂/C₃-D₁.

Zakres opracowania objął formy konstrukcji grobowców oraz rodzaje pochówków włącznie z towarzyszącymi kurhanom grobami płaskimi w Kutowej oraz znaleziska materialne wyposażenia grobowego. Na potrzeby pracy uwzględniono wyniki specjalistycznych opracowań, w tym antropologicznych, botanicznych (informujących m.in. o stanie ówczesnego zalesienia), a ponadto archeozoologicznych, w tym dotyczących awiofauny, a także badań chemicznych nad jakością szkła oraz właściwościami i technologią metali nieżelaznych i żużla.

W związku ze zjawiskiem wznoszenia kurhanów wodzowskich na terenach ze śladami wcześniejszego osadnictwa związanego z ceramiką kultury kreskowanej, w części źródłowej przekroczono dolne granice chronologiczne w celu ukazania materiału tejże kultury, który przypadkowo dostał się wraz z ziemią pobieraną w okolicy do usypania kurhanów, a kilkakrotnie reprezentowany był przez obiekty zamknięte.

Opisowi i analityce towarzyszy dokumentacja graficzna sporządzona na podstawie dokumentacji polowej, rysunki znalezisk z zakresu kultury materialnej oraz dokumentacja fotograficzna. Badania wszystkich kurhanów miały charakter badań ratowniczych z uwagi na ich zły stan zachowania.

Jan Jaskanis
Elite barrows of the Wielbark Culture in Podlasie

This study is a full publication of the material from the previously unpublished archaeological investigations of the Roman period barrow burials from the north-eastern part of the Podlasie region in the villages of Rostałty (pow. Bialystok), Jasionowa Dolina (pow. Sokółka), Kutowa and Kotłówka (pow. Hajnówka). They are complemented by the previously identified and published group of cemeteries of the Wielbark culture with monumental tombs which are located between the edge of the Biebrza watershed (Jasionowa Dolina, Teolin), and the middle reaches of the catchment area of the right bank of the Bug (Skiwy Małe, Cecele, Dmochy Rodzonki), and the biggest concentration on the middle and upper Narew (Rostałty, Grochy Stare, Szpaki/ Pierzchały, Kuraszewo, Kotłówka, Kutowa). In total, this compact territory has an impressive group of 77 burial mounds, of which 58% have been excavated. Some of the cemeteries may have originally consisted of a greater number of barrows, some of which were destroyed before the current project.

The cemeteries are characterized by the presence of large distinctive earth and stone barrows, known in the literature as ‘chieftain’s graves’ or ‘Rostołty type’ (named after the first discovery). Some of them are over 30 m in diameter at the base (among others those at Kutowa, Kotłówka, Jasionowa Dolina, Rostałty). They were raised about the middle of the first millennium of our era to contain, as is evident in the form of burials and their equipment, the remains of members of the elite of the so-called Wielbark Culture.

The remains of the cemeteries of Rosztołty type define the route of the cultural expansion of the people of the Wielbark culture moving from the northwest to the east led to control of settlement in the Podlasie region, where it ousted that of the original settlers of the Przeworsk culture. The emergence of the Wielbark culture around the turn of the Early and Late Roman period found expression not only in monumental barrow tombs, but also the presence of large cemeteries with flat graves (Cecele, Kutowa) connected with the the great migration of the Goths and Gepids from the north-western Baltic area in the direction of attractive, Black Sea regions to the south east.

The appearance of biritualism in burial rite probably was brought as part of older traditions from the territories earlier inhabited. Investigations have revealed either exclusively cremated remains in mounds such as those in Kutowa, Kotłówka, Jasionowa Dolina and Skiwy Małe, or mainly inumation burials as at Rostołty or Dmochy Rodzonki. Many of the barrows had a complex internal structure of earth and stone, with a core sited over the grave pit with layers of earth and stones and regular stone rings around them defining a zone of the sacrum within which funerary rituals were held. The monumentality and structural complexity of the mounds are evidence of the exceptional nature of the forms of ritual practiced for the members of the tribal elite. Their social standing is often additionally confirmed by the characteristics of their funerary equipment, demonstrating their contacts with the classical world through the presence of imports in the form of glass cups, gaming pieces, jewellery of high-quality gold or metal vessels and a variety of objects coming from Central European barbaricum.

The earliest of barrows of the eleven cemeteries known in Podlasie is a barrow of phase B₂/C₁ of the Roman period at Rostołty. The construction of such cemeteries continued through the Later Roman period, and ended with the northern barrows at Jasionowa Dolina and the eastern cluster of graves at Kutowa, Kotłówka and Kuraszewa dated to phase C₂/C₃-D₁ of the Roman period.

The scope of the present study covers the form of construction of the tombs and types of burial, including the flat graves accompanying the barrows in Kutowa, and the funerary equipment. For the purpose of the work, the results of specialized studies are included, including anthropological and botanical studies (including a report on the state of contemporary forest cover). There has also been archaeozoological research, including on the avian remains, and chemical tests on the nature of the glass and the properties and technology of non-ferrous metal and slag. Because the mounds were raised in areas with traces of earlier settlement associated with Stroked Ware ceramics, the study also covers this earlier material in order to publish it, some of which came from the earth used to build the mounds, but some of it came from closed features under the later deposits.

The descriptions and analyses are accompanied by illustrations prepared from the field documentation, drawings finds of material culture and photographic documentation. The study of all the barrows were rescue excavations due to their poor state of preservation.
(Tłum. Paul Barford)

 

NIEINWAZYJNE BADANIA ARCHEOLOGICZNE
NA STANOWISKU 1 W DUBNIE

 

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

W 2012 roku Dział Archeologii Muzeum Podlaskiego realizuje projekt obejmujący szeroki zakres archeologicznych badań nieinwazyjnych na stanowisku 1 w Dubnie, gm. Boćki, woj. podlaskie. W jego ramach zostanie wykonana seria fotografii lotniczych z samolotu załogowego oraz rozpoznanie zasięgu i organizacji wewnętrznej założenia dworskiego wraz z jego otoczeniem przy użyciu prospekcji geomagnetycznej.
Pozyskane dane zostaną wykorzystane przy wykonaniu wizualizacji odkrytych układów przestrzennych zestawionych na podkładzie ortofotomapy. Całość dostępnych informacji, uzyskanych również w trakcie wcześniejszych badań wykopaliskowych zostanie wprowadzona do systemu informacji przestrzennej (GIS).
Wyniki prac realizowanych w 2012 roku przyczynią się do pełnego rozpoznania pozostałości zespołu rezydencjonalnego Sapiehów, a zebrane dane zostaną zaprezentowane w planowanej na 2013 rok monograficznej publikacji podsumowującej rezultaty wieloletnich badań terenowych. Jednocześnie pozwolą one także na weryfikację hipotezy istnienia osady neolitycznej i wytyczenie obszaru i zakresu przyszłych interdyscyplinarnych badań wykopaliskowych.

 

ZESPÓŁ REZYDENCJONALNY SAPIEHÓW W DUBNIE

 

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Głównym celem zadania jest opracowanie wyników badań archeologicznych i historycznych st. 1 w Dubnie, gm. Boćki – nieistniejącego już w formie kubaturowej zespołu rezydencjonalnego związanego z magnackim rodem Sapiehów. Efektem finalnym tego opracowania będzie publikacja „Zespół rezydencjonalny Sapiehów w Dubnie” która ukaże się drukiem w 2013 roku.
Prace związane z realizacją zadania (2 etapy: I-2012 r., II – 2013 r.) obejmą: przygotowanie tekstów naukowych, wykonanie rysunków i fotografii materiałów zabytkowych, opracowanie graficzne i komputerowe rycin które będą prezentowane w publikacji, wykonanie tłumaczeń językowych, opracowanie edytorskie publikacji, skład oraz druk.

 

 

 

2011

 

WODZOWSKIE KURHANY KULTURY WIELBARSKIEJ NA PODLASIU

 

Projekt realizowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Operacyjnego – Dziedzictwo kulturowe, priorytet – Ochrona zabytków archeologicznych

Zakończono pierwszy etap prac związanych z przygotowaniem do druku monografii „Wodzowskie kurhany kultury wielbarskiej na Podlasiu”, która będzie podsumowaniem ratowniczych badań wykopaliskowych (m.in. w Kutowej, Kotłówce, Jasionowej Dolinie, Rostołtach) prowadzonych w latach 60. i 70. XX w. przez Jana Jaskanisa. Oprócz niepublikowanych dotychczas w całości materiałów źródłowych uwzględnione zostaną w niej również wyniki badawcze z innych stanowisk strefy wschodniej, które weszły do literatury przedmiotu i po skartowaniu łącznym zobrazują zakres terytorialny problematyki.

W ramach zadań ustalonych do realizacji w 2011 roku wykonano: kwerendy archiwalne i zbiorów muzealnych, analizy specjalistyczne, rysunki i fotografie materiałów zabytkowych oraz opracowanie graficzne (cyfrowe) materiałów ilustracyjnych które zostaną zamieszczone w publikacji.

2010

 

BADANIA WYKOPALISKOWE KURHANU NR 1 W TEOLINIE,
GM. JANÓW STAN. 1- EKSPLORACJA PARTII PÓŁNOCNO – WSCHODNIEJ
I POŁUDNIOWO – ZACHODNIEJ.

 

Badania prowadzono ze środków publicznych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego w ramach realizacji zadania publicznego pod nazwą „Konkurs wniosków na zadania z zakresu ochrony zabytków” oraz środków finansowych Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Zadanie realizowane jest przez Dział Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.

Po rocznej przerwie, w lipcu 2010 r. wznowiono prace wykopaliskowe kurhanu nr 1 w Teolinie, gm. Janów, pow. sokólski. Celem tegorocznych prac było rozpoznanie północno – wschodniej i południowo zachodniej partii grobowca kurhanowego.

Nasyp kurhanu został zbudowany z kamieni i ziemi. Pod darnią, w środku nasypu odsłonięto relikt kamiennego jądra o średnicy ok. 12m. Wzniesiono je ze starannie dopasowywanych kamieni układanych w koncentryczne kręgi. W środkowej części konstrukcji kamiennej widoczne były ślady wkopu rabunkowego niszczącego grób ciałopalny, znajdujący się pod nasypem. Na obrzeżu jądra znaleziono kilka drobnych, mało charakterystycznych fragmentów ceramiki o chronologii starożytnej.

Konstrukcja kurhanu, rodzaj pochówku i znaleziska z poprzedniego i bieżącego sezonu badawczego oraz datowanie przy pomocy metody C14 próbki węgla z obiektu pod nasypem pozwalają określić czas wzniesienia grobowca na schyłek starożytności i łączyć go z ludnością kultury wielbarskiej w końcowym etapie jej obecności na Podlasiu.

ARCHEOLOGIA PODLASIA – CYFROWE ARCHIWUM

Projekt realizowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Zasoby cyfrowe” – priorytet 2 – „Digitalizacja zabytków i muzealiów”

W swoim głównym założeniu ma on na celu digitalizację muzealiów archeologicznych i tworzenie elektronicznego inwentarza zbiorów Działu Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Cyfrowe archiwum muzealiów pochodzących z badań wykopaliskowych, powierzchniowych, nadzorów, darów oraz odkryć przypadkowych pozwoli na szerszą prezentację zewnętrzną posiadanych zasobów. Aktualnie jest to zbiór liczący ponad 25 tysięcy eksponatów o walorach ekspozycyjnych.

 

 

 

 

 

 

 

BADANIA SPECJALISTYCZNE ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH ZE ZBIORÓW MUZEUM PODLASKIEGO W BIAŁYMSTOKU

 

 

Projekt realizowany dzięki wsparciu Samorządu Województwa Podlaskiego w ramach realizacji zadania publicznego pod nazwą „Konkurs wniosków na zadania z zakresu ochrony zabytków”.

Przedmiotem projektu jest wykonanie serii analiz specjalistycznych organicznych m. in. datowanie próbek organicznych na podstawie zawartości izotopu węgla C14, analizy chemicznej szkieł z kurhanów w Jasionowej Dolinie i analizy metaloznawczej zespołu militariów z grodziska w Trzciance, ze zbiorów Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Zakładanym rezultatem jego realizacji będzie możliwość wykorzystania wyników badań analitycznych do opracowań dotyczących stanowisk i obiektów archeologicznych, z których pochodzą pobrane próby.

Koordynator projktu: Katarzyna Rusin

 

2009

WYPOSAŻENIE PRACOWNI DIGITALIZACYJNEJ
MUZEUM PODLASKIEGO

 

 

Projekt realizowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe”, priorytet 4 – „Tworzenie zasobów cyfrowych dziedzictwa kulturowego”

W ramach realizacji projektu zakupiono sprzęt umożliwiający digitalizację dokumentacji (planów, map, inwentarzy, slajdów, zdjęć, rękopisów, dzienników badań, …) i muzealiów archeologiczne (z badań wykopaliskowych, powierzchniowych, nadzorów, darów i odkryć przypadkowych) znajdujących się w zbiorach Działu Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Aktualnie jest to zbiór liczący kilkadziesiąt tysięcy sztuk dokumentacji i ponad 20 tysięcy eksponatów o walorach ekspozycyjnych. Stworzenie możliwości jej zabezpieczenia (z jednoczesnym uzupełnieniem o materiały fotograficzne prezentujące zabytki wydzielone pochodzące z badanych stanowisk) na nośnikach cyfrowych pozwoliło na rozpoczęcie budowy baz danych które ułatwią korzystanie z posiadanych zasobów oraz umożliwią ich szerszą prezentację zewnętrzną.

Koordynator projektu: Halina Karwowska

 

2008

 

 

Konserwacja metalowych zabytków z badań archeologicznych

 

 

 

Projekt sfinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe”, priorytet 4 – „Ochrona zabytków archeologicznych”. Przedmiotem projektu było wykonanie konserwacji 600 zabytków metalowych ze zbiorów Działu Archeologii. Po konserwacji wybrane artefakty zostały pokazane na ekspozycji: „Przywrócony blask” w Muzeum w Bielsku Podlaskim. Ekspozycji towarzyszy folder prezentujący w przystępnej formie problematykę związaną z konserwacją zabytków, wzbogacony barwnymi fotografiami.

 

Zawieszka ażurowa, brąz, XII w., Święck Strumiany

Elementy naczynia w postaci głowy smoka, brąz, XVIII w.., Tykocin

Elementy naczynia w postaci głowy smoka, brąz, XVIII w.., Tykocin

Zawieszka ażurowa, brąz, XII w., Święck Strumiany

Grot, żelazo, Krupice, I – II w.n.e.,

Grot, żelazo, Krupice, I – II w.n.e.,

 

 

Projekt realizowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe”, priorytet 4 – „Ochrona zabytków archeologicznych”

Stanowisko 1 w Dubnie, gm. Boćki, pow. bielski, woj. podlaskie – założenie rezydencjonalne rodziny Sapiehów, to zespół składający się z wielu elementów (część rezydencjonalna, folwark) rozproszonych na dużej przestrzeni (ok. 10 ha). Założenie przez osobę Iwana Sapiehy, pierwszego właściciela Dubna, związane jest z początkami województwa podlaskiego. Swoją świetność przeżywało w I połowie XVII w. Przeprowadzone dotychczas archeologiczne badania wykopaliskowe (2006-2007) pozwoliły zadokumentować na badanym terenie relikty fundamentów kilku budynków w tym murowanej kamienicy datowanej na koniec pierwszej ćwierci XVII w. Prace archeologiczne poparto kwerendą historyczną prowadzoną w archiwach Polski i Białorusi.

W 2008 r. archeologiczne badania wykopaliskowe będą prowadzone na przestrzeni co najmniej 200m², obejmując wykopami obszar gdzie w 2007 r. odsłonięto relikty karczmy. Muzeum Podlaskie w Białymstoku realizuje projekt we współpracy z Instytutem Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego.

Koordynator projektu: Halina Karwowska

 

Projekt realizowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe”, priorytet 3 – „Ochrona dziedzictwa narodowego poza granicami kraju”.

Właścicielami Czerlony, obw. grodzieński Sapiehowie zostają z początkiem XVI w. (weszła ona do rodziny Sapiehów jako posag Hanny kn. Krotoszyńskiej żony Janusza Bohdanowicza przed lub w 1513). Jej właścicielami byli m. in. Fryderyk Sapieha (zm. 1650) który wspólnie z żoną Krystyną Pociejówną ufundował w Czerlonie monaster bazyliański dla 4 zakonników, Aleksander Paweł Sapieha (1672 – 1734) marszałek wielki litewski, Aleksander Michał Sapieha (1730 – 1793) – wojewoda połocki i hetman polny a następnie kanclerz wielki litewski żonaty z Magdaleną Agnieszką z Lubomirskich. W 1799 r. Czerlonę kupuje od Sapiehów ks. Franciszek Drucki-Lubecki (1741-1802). Po nim schedę dziedziczy jego syn Franciszek Ksawery (1778-1846), słynny minister skarbu Królestwa Polskiego żonaty z Marią Scipio del Campo, a następnie ich syn Aleksander (1827-1908). Dalszym właścicielem z rodziny Druckich-Lubeckich był syn Aleksandra – Władysław (1864-1913) żonaty z Marią Zamoyską (1868-1939). Ostatnimi dziedziczkami jego córki Teresa i Janina.

Ks. Franciszek Drucki – Lubecki osiadłszy na stałe w Czerlonie, na przełomie XVIII i XIX w. wybudował tam duży drewniany dwór. Był to budynek na planie szerokiego, wydłużonego prostokąta, kryty wysokim, czterospadowym dachem otoczony parkiem. Oszklony korytarz łączył bezpośrednio dom ze stojącym obok budynkiem kuchni i pralni. W parku stała też kaplica dostępna dla administracji, służby i ludności oraz dwie wieże widokowe.

Muzeum Podlaskie w Białymstoku we współpracy z Instytutem Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego i Instytutem Historii Grodzieńskiego Państwowego Uniwersytetu im. Janki Kupały w maju 2008 r. przeprowadziło badania sondażowo-rozpoznawcze pozostałości założenia rezydencjonalnego.

Koordynator projektu: Halina Karwowska

 

 

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach programu Sąsiedztwa Polska – Białoruś – Ukraina INTERREG IIIA/TACIS CBC oraz z budżetu państwa

Główne elementy projektu:

• Spotkanie warsztatowo-konferencyjne – „Różnice regionalne w zdobnictwie i typologii kafli od średniowiecza po czasy nowożytne” (26-27 maja 2007 r.)
• Warsztaty archeologiczne – Dubno, gm. Boćki, pow. Bielsk Podlaski (maj-czerwiec 2007 r.)

Druk wydawnictw (październik 2007 r.)

Partnerzy w realizacji projektu:

• Grodzieńskie Państwowe Historyczno-Archeologiczne Muzeum
• Grodzieński Państwowy Uniwersytet im. Janki Kupały
• Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie
• Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego

 

 

Różnice regionalne w zdobnictwie i typologii kafli
od średniowiecza po czasy nowożytne

W trakcie spotkania jakie miało miejsce w dniach 26 – 27 kwietnia 2007 roku w Supraślu zaprezentowano i omówiono następujące zagadnienia:

 

• prof. dr hab. L. Kajzer (Uniwersytet Łódzki) – O różnicach regionalnych i mentalnych, czyli o badaniach zabytków kaflarstwa;
• mgr T. Janiak (Muzeum Początków Państwa Polskiego) – Kafle gotyckie z Wielkopolski;
• dr M. Majewski (Muzeum w Stargardzie Szczecińskim) – Alegoria – religia – władza. Renesansowe kafle i ich wzory ikonograficzne;
• mgr R. Kamiński (Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie) – Grafika renesansowa jako źródło przedstawień o tematyce religijnej w twórczości Hansa Bermana;
• mgr T. Łaszkiewicz (Muzeum w Międzyrzeczu) – Kafle z Międzyrzecza – miasto i zamek na pograniczu polsko – niemieckim;
• mgr R. Niedźwiadek (Pracownia „Archee”, Lublin) – Kafle lubelskie (pocz. XVI- poł. XVII w.)
• dr hab. K. Sulkowska – Tuszyńska (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – Kafle i piece w klasztorze norbertanek w Strzelnie – XV- XVIII w.;
• mgr D. Zahel (Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej) – Kafle średniowieczne i nowożytne w zbiorach Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej;
• dr M. Dąbrowska (Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie) – Kafle i piece w XVII w.
• mgr B. Pospieszna (Muzeum Zamkowe w Malborku) – Kafle i piece gdańskie – XVIII w.
• dr M. Trojanowska (Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej) – Najnowsze odkrycia z zakresu kaflarstwa na Placu Berka Joselewicza w Przemyślu;
• mgr J. Semków, mgr W. Wojnowska (Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku) – Kafle i piece z XIX w i początku XX wieku z terenu Warmii, Mazur i Pomorza;
• mgr H. Karwowska, mgr U. Stankiewicz (Muzeum Podlaskie w Białymstoku) – Kafle z XV-XX wieku w zbiorach Działu Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku;
• mgr J. Tomalska (Muzeum Podlaskie w Białymstoku) – Motywy sakralne w zdobnictwie kafli podlaskich XIX w.;
• mgr A. Vaškelis, mgr A. Zalnierius, mgr D. Balčiunas (Instytut Konserwacji i Projektowania Zabytków, Kowno, Litwa) – Kafle półcylindryczne z terenu zamku i miasta Kowna;
• dr T. Bubenko (Uniwersytet im. P. Maserowa, Witebsk, Białoruś) – Typologia i datowanie kafli z Witebska.
• dr S. Piwowarczyk, dr H. Siemianczuk, mgr J. Jurkawiec (Grodzieński Państwowy Uniwersytet im. Janki Kupały, Białoruś) – Kafle z Grodna z badań w latach 2004 – 2006.
• dr A. Dobryjan (Grodzieński Państwowy Uniwersytet im. Janki Kupały, Białoruś) – Historia badań kafli z rejonu grodzieńskiego;
• mgr B. Kostuch (Muzeum Narodowe w Krakowie) – Kafle huculskie na przykładzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie;
• prof. dr hab. J. Maroszek (Uniwersytet w Białymstoku) – Cechy garncarskie na Podlasiu w XVI – XVIII w.
• dr E. Bimler – Mackiewicz (Muzeum w Rybniku) – O znakach cechowych garncarzy i zdunów od średniowiecza do XX w.

Podsumowanie wszystkich zagadnień omawianych w trakcie spotkania zostanie zaprezentowane w wydawnictwie które ukaże się drukiem w październiku 2007 roku.

 

        

 

Warsztaty Archeologiczno-architektoniczne badania rezydencji Sapiehów (st.1) w Dubnie, gm. Boćki, pow. Bielsk Podlaski

Prowadzone w trakcie warsztatów badania miały na celu wyjaśnienie hipotez postawionych w roku 2006 – weryfikację ustaleń związanych z „kamienicą wielką”, czyli obiektem nr 1 oraz dalsze rozpoznanie zabudowy rezydencji.Efektem tegorocznych prac badawczych jest m. in. odtworzenie całej bryły kamienicy łącznie z układem pomieszczeń na poziomie parteru oraz określenie wielkości sklepionej piwnicy jaką posiadał ten obiekt z jednoczesnym rozpoznaniem i weryfikacją faz przebudowy. Badania dostarczyły ponad 9000 tys. okazów ruchomego materiału zabytkowego, głównie fragmentów ceramiki, ułamków szkła, fragmentów kafli płytowych oraz destruktów kości zwierzęcych oraz silnie skorodowanych przedmiotów metalowych.Podsumowanie prac badawczych prowadzonych w ramach warsztatów zostanie zaprezentowane w wydawnictwie które ukaże się drukiem w październiku 2007 r.

        
        

 

2006

 

Główne elementy projektu:

• wystawa „Dziedzictwo archeologiczne Podlasia i Grodzieńszczyzny” – prezentowana w salach białostockiego ratusza w terminie maj – październik 2006r.
• konferencja „Stan badań archeologicznych na pograniczu polsko – białoruskim od wczesnego średniowiecza po czasy nowożytne.” (Supraśl, 25-26 maja 2006r.)
• warsztaty – badania archeologiczne w Dubnie, gm. Boćki (sierpień 2006r.)
• druk wydawnictw:
  1. „Dziedzictwo archeologiczne Podlasia i Grodzieńszczyzny” – kataklog do wystawy;
  2. Stan badań archeologicznych na pograniczu polsko – białoruskim od wczesnego średniowiecza po czasy nowożytne (druk grudzień 2006r.);
  3. Rezydencja Sapiehów w Dubnie , cz. I (druk I kwartał 2007r.)

Partnerami w realizacji projektu są:

• Grodzieńskie Państwowe Historyczno – Archeologiczne Muzeum
• Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego
• Grodzieński Państwowy Uniwersytet im. Janki Kupały

zobacz galerię

 

 

Wystawa prezentowała zabytki pochodzące ze zbiorów Muzeum Podlaskiego w Białymstoku i Grodzieńskiego Państwowego Historyczno-Archeologicznego Muzeum. Muzeum Grodzieńskie zaprezentowało m.in.: naczynia gliniane z miasta Wołkowyska, narzędzia żelazne ze Słonima, kafle z zamków w Mirze, Krzewie i Lidzie. Większość zabytków pochodziła jednak z badań stolicy rejonu – Grodna. Natomiast Muzeum Podlaskie najciekawsze eksponaty ze zbiorów Działu Archeologii pozyskane do zbiorów w trakcie prac badawczych na terenie woj. podlaskiego. Wystawa ukazywała 50-letni dorobek archeologii białostockiej i 85-letni archeologii grodzieńskiej.
Kluczem do prezentacji zabytków był surowiec – kamień, kość, glina, szkło, bursztyn, drewno, skóra i metal. Pochodziły one z różnych okresów dziejowych, przez cały czas będąc świadectwem bogatej historii tych ziem, świadectwem przenikania kultur i idei.Wystawie towarzyszyły lekcje muzealne. W salach białostockiego Ratusza można ją było oglądać do końca paĽdziernika 2006 roku.

Kurator wystawy: Krystyna Bieńkowska
Autor tekstów: Krystyna Bieńkowska, Urszula Stankiewicz
Oprawa plastyczna: Iwona Borowik

 

Wydawnictwo jest prezentacją najciekawszych zabytków ze zbiorów obu placówek. Kluczem do prezentacji zabytków podobnie jak na wystawie jest surowiec – kamień, kość, glina, szkło, bursztyn, drewno, skóra i metal.
Ponad to czytelnik znajdzie w nim informacje o historii zbiorów archeologicznych obu placówek muzealnych.

Teksty: Krystyna Bieńkowska, Natalia Poczobut
Projekt okładki: Iwona Borowik
Tłumaczenie na język angielski: Karolina Radłowska
Tłumaczenie na język białoruski: Natalia Kidziukiewicz

 

Konferencja odbyła się w dniach 25-26 maja 2006 roku w Supraślu. Jej celem było nie tylko podsumowanie stanu badań na pograniczu polsko-białoruskim, ale także omówienie problemów, z jakimi stykają się archeolodzy prowadzący tu badania wykopaliskowe i opracowujący materiał zabytkowy.
Wszystkie tematy omówione w trakcie obrad zostaną opublikowane w wydawnictwie, które ukaże się w końcu grudnia 2006 roku.

 

Podczas konferencji za długoletnią działalność na polu ochrony i popularyzacji dziedzictwa archeologicznego na terenie Podlasia statuetką Gryfa uhonorowano państwa Danutę i Jana Jaskanisów – pionierów białostockiej archeologii.

 

 

Prowadzone w ramach warsztatów badania miały na celu zweryfikowanie informacji o reliktach założenia rezydencjonalnego rodziny Sapiehów położonych na gruntach wsi Dubno. Weryfikacji poddano trzy niewielkie kopce porośnięte drzewami i krzakami położone w odległości około 200-300 m od siebie.
Efektem prac badawczych prowadzonych w sierpniu 2006 roku jest odkrycie reliktów pozostałości dworu i folwarku. Według wstępnych ustaleń można je datować na XVI-XVIIIw. Badania dostarczyły około 3000 tys. okazów ruchomego materiału zabytkowego, głównie ułamków ceramiki naczyniowej, fragmentów piecowych kafli płytowych, ułamków szkła, destruktów kości zwierzęcych, fragmentów ceramiki budowlanej oraz silnie skorodowanych przedmiotów metalowych.
Uczestnikami warsztatów byli studenci Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego oraz studenci historii ze specjalizacją archeologia Grodzieńskiego Państwowego Uniwersytetu im. Janki Kupały oraz archeolodzy, historycy, etnolodzy i geomorfolodzy z placówek naukowych Polski i Białorusi.
Efekty wszystkich prac badawczych prowadzonych w ramach warsztatów zostaną zaprezentowane w wydawnictwie Rezydencja Sapiehów w Dubnie, cz.I (wydawnictwo ukaże się drukiem w lutym 2007 roku).

Koordynator projektu: Halina Karwowska
Projekt współfinansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach programu Sąsiedztwa Polska-Białoruś-Ukraina INTERREG IIIA/TACIS CBC oraz z budżetu państwa.

Projekt „Współpraca między Muzeum Podlaskim w Białymstoku a Grodzieńskim Państwowym Historyczno-Archeologicznym Muzeumw zakresie ochrony i promocji dziedzictwa kulturowego” otrzymał I nagrodę w konkursie na najciekawsze wydarzenie muzealne 2006 roku w regionie podlaskim, pod patronatem Marszałka Województwa Podlaskiego, w kategorii: Wydarzenie poza wystawiennicze.

Projekt – to prezentacja w salach Grodzieńskiego Państwowego Historyczno-Archeologicznego Muzeum wystawy będącej pokazem kolekcji najciekawszych zabytków archeologicznych pochodzących ze zbiorów Działu Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku a pochodzących z badań wykopaliskowych prowadzonych na Podlasiu w ostatnim 50-leciu.
Wystawie towarzyszyć będą liczne działania edukacyjne mające na celu prezentację kultury materialnej stanowisk archeologicznych z terenu woj. podlaskiego.

Wystawa prezentowana jest w Grodnie w terminie 7.11.2006r. – luty 2007r.
Kurator wystawy: Katarzyna Rusin
Teksty: Krystyna Bieńkowska
Projekt realizowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Operacyjnego „Promocja polskiej kultury za granicą”.

zobacz galerię