Muzeum Podlaskie w Białymstoku
Instytucja Kultury Województwa Podlaskiego
współprowadzona przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Kalendarz wydarzeń MPB

Skarb z Ostrołęki

Skarb monet srebrnych z Ostrołęki, Królestwo Polskie, Królestwo Pruskie, Księstwo Warszawskie, 2. połowa XVIII – 2. dekada XIX w., ukryty po 1811 r.
MB/N/402/1–22

Latem 1965 r. w nieznanych okolicznościach odkryto w Ostrołęce skarb monet, z którego 22 egzemplarze trafiły do zbiorów Muzeum Okręgowego w Białymstoku. Są to monety polskie i pruskie: złotówka Stanisława Augusta Poniatowskiego (1791), 1/6 talara Fryderyka II (1766), dziewiętnaście monet o nominale 1/12 talara Fryderyka II (1764–1772) oraz pięciogroszówka Fryderyka Augusta (1811).

Jest to kolejny skarb ze zbiorów Muzeum Podlaskiego związany z burzliwymi przemianami politycznymi i działaniami zbrojnymi z przełomu XVIII i XIX w. Po ostatnim rozbiorze Polski Ostrołęka trafiła do zaboru pruskiego i w latach 1795–1807 wchodziła w skład tego państwa jako stolica powiatu w departamencie płockim prowincji Prusy Nowowschodnie. Po pokoju w Tylży znalazła się w granicach Księstwa Warszawskiego – bytu państwowego, który Polacy walczący u boku Napoleona uważali za formę przejściową odradzającej się Rzeczypospolitej. Nie dziwi zatem obecność w składzie skarbu monet trzech różnych państw – Królestwa Polskiego, Królestwa Pruskiego i Księstwa Warszawskiego. Wyśmienity stan zachowania najmłodszego numizmatu (pięciogroszówki Fryderyka Augusta) wskazuje na niewielką różnicę między datą jej wybicia (1811 r.) a momentem ukrycia skarbu. Prawdopodobnie został złożony do ziemi po tragicznej klęsce Grande Armée, w trakcie jej odwrotu przez terytorium Księstwa Warszawskiego, czyli w 1813 lub 1814 r. Zdeponowane w skarbie monety to głównie niższe nominały srebrne (moneta codzienna) ich pierwotny właściciel nie był więc zapewne wielkim bogaczem. Niestety wobec braku wiadomości o kontekście znaleziska, a nawet jego pełnym składzie, niewiele więcej możemy o nim powiedzieć.


Złotówka (4 grosze srebrne) Stanisława Augusta Poniatowskiego, Królestwo Polskie, Warszawa, 1791 r., srebro, średnica: 26,6 mm, waga: 5,16 g
MB/N/402/22

Av.: Zwrócona w prawo głowa monarchy rozdzielająca u dołu napis otokowy: STANISLAUS AUG•D•G•REX POL•M•D•L•.

Rv.: Pod koroną skwadrowana tarcza z herbami Polski i Litwy, w polu sercowym, pod koroną, Ciołek Poniatowskich. Po bokach tarczy datacja: 17 – 91•. W dole inicjały: E•B•. Niżej oznaczenie nominału: 4•GR•. W otoku napis rozdzielony u góry koroną, a u dołu oznaczeniem nominału: 83 1/2 EX MARCA – PURA COLON:.

Rant: Skośnie karbowany.


1/6 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Wrocław, 1766 r., srebro, średnica: 26,2 mm, waga: 5,37 g
MB/N/402/20

Av.: Zwrócona w prawo głowa władcy rozdzielająca w dole napis otokowy: FRIDERICUS BORUSSORUM REX.

Rv.: Napis w pięciu wierszach: *6* / EINEN / REICHS / THALER / 1766. W dole znak menniczy: *B*. 

Rant: Gładki.


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Berlin, 1764 r., srebro, średnica: 22,5 mm, waga: 3,14 g
MB/N/402/6

Av.: Zwrócona w prawo głowa władcy rozdzielająca w dole napis otokowy: FRIDERICUS BORUSSORUM REX.

Rv.: Napis w pięciu wierszach: *12* / EINEN / REICHS / THALER / 1764. W dole znak menniczy: *A*.

Rant: Gładki.


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Berlin, 1764 r., srebro, średnica: 23,7 mm, waga: 3,43 g
MB/N/402/2


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Berlin, 1764 r., srebro, średnica: 22,6 mm, waga: 3,51 g
MB/N/402/4


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Berlin, 1764 r., srebro, średnica: 23,6 mm, waga: 3,61 g
MB/N/402/7


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Berlin, 1765 r., srebro, średnica: 23,0 mm, waga: 3,58 g
MB/N/402/12


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Berlin, 1765 r., srebro, średnica: 23,1 mm, waga: 3,62 g
MB/N/402/13


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Berlin, 1766 r., srebro, średnica: 23,3 mm, waga: 3,45 g
MB/N/402/14


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Wrocław, 1764 r., srebro, średnica: 23,7 mm, waga: 3,57 g
MB/N/402/3

Av.: Zwrócona w prawo głowa władcy rozdzielająca w dole napis otokowy: FRIDERICUS BORUSSORUM REX.

Rv.: Napis w pięciu wierszach: *12* / EINEN / REICHS / THALER / 17 – 64. W dole, rozdzielający datę znak menniczy: B.

Rant: Gładki.


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Wrocław, 1764 r., srebro, średnica: 23,7 mm, waga: 3,34 g
MB/N/402/1


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Wrocław, 1764 r., srebro, średnica: 23,4 mm, waga: 3,71 g
MB/N/402/5


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Wrocław, 1765 r., srebro, średnica: 23,3 mm, waga: 3,39 g
MB/N/402/8


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Wrocław, 1765 r., srebro, średnica: 22,6 mm, waga: 3,36 g
MB/N/402/10


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Wrocław, 1765 r., srebro, średnica: 22,8 mm, waga: 3,62 g
MB/N/402/11


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Wrocław, 1766 r., srebro, średnica: 22,1 mm, waga: 3,63 g
MB/N/402/15


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Królewiec, 1765 r., srebro, średnica: 23,6 mm, waga: 3,55 g
MB/N/402/9

Av.: Zwrócona w prawo głowa władcy rozdzielająca w dole napis otokowy: FRIDERICUS BORUSSORUM REX.

Rv.: Napis w pięciu wierszach: *12* / EINEN / REICHS / THALER / 17 – 65. W dole, między dwoma ozdobnikami florystycznymi, znak menniczy: E.

Rant: Gładki.


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Królewiec, 1767 r., srebro, średnica: 22,5 mm, waga: 3,59 g
MB/N/402/16


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Królewiec, 1769 r., srebro, średnica: 23,6 mm, waga: 3,64 g
MB/N/402/17


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Królewiec, 1769 r., srebro, średnica: 23,5 mm, waga: 3,60 g
MB/N/402/18


1/12 część talara Fryderyka II, Królestwo Pruskie, Królewiec, 1772 r., srebro, średnica: 23,9 mm, waga: 3,59 g
MB/N/402/19


5 groszy Fryderyka Augusta (1/24 część talara Fryderyka II)), Księstwo Warszawskie (Królestwo Pruskie), Warszawa (Berlin?), 1811 r. (l. 80. XVIII w.), srebro, średnica: 20,3 mm, waga: 2,08 g
MB/N/402/21

Av.: Pod koroną owalna tarcza z herbem Księstwa Warszawskiego otoczona wieńcem z liści palmowych.

Rv.: Napis w trzech wierszach: 5 / GROSZY / 1811. Poniżej inicjały I•B•. W tle, po prawej stronie cyfry określającej nominał, czytelny zarys sześcioramiennej gwiazdki będącej pozostałością po odbiciu stempla pruskiej monety 1/24 talara Fryderyka II.

Rant: Gładki.


 

? Powrót