zbiory

<< Powrót

ZBIORY

Zbiory Białostockiego Muzeum Wsi były gromadzone w trzech zasadniczych działach, a mianowicie: etnograficznym, historyczno-artystycznym oraz technicznym. 30 czerwca 2016 roku zbiory Białostockiego Muzeum Wsi liczyły 20.061 pozycji inwentarzowych. Zbiór muzealiów etnograficznych dokumentował kulturę materialną Białostocczyzny z okresu od końca XIX do lat siedemdziesiątych XX wieku. Wolniejsze tempo przemian gospodarczo-społecznych w północno-wschodniej Polsce sprzyjało pozyskaniu przedmiotów o wartościach muzealnych związanych niemal ze wszystkimi dziedzinami życia ludności wiejskiej.

Głównym celem, jakim kierowano się w czasie zakupu eksponatów było wyposażenie budynków mieszkalnych i gospodarczych, stąd też znaczną ich część stanowiły meble, tkaniny oraz przedmioty związane z gospodarstwem domowym. Spośród wszystkich zgromadzonych muzealiów na uwagę zasługiwały zwłaszcza kolekcje narzędzi łowieckich oraz związanych z rybołówstwem, rolnictwem, z obróbką zboża, narzędzi ciesielskich, stolarskich i kowalskich, narzędzi i przyrządów tkackich, tkanin, środków transportu, mebli, szkła, w mniejszym stopniu elementów ubioru oraz plastyki obrzędowej. W kolekcji narzędzi łowieckich w przeważającej mierze były różnorodnej konstrukcji słopce, klepce oraz pastki. Rybołówstwo reprezentowane było poprzez pełny przekrój narzędzi służących do połowu ryb, od najprostszych, takich jak ościenie, poprzez samołówki, po różnego rodzaju sieci. Pozyskano także narzędzia do łapania raków w formie sieciowych pułapek. Kolekcja narzędzi rolniczych zawierała pełny ich zestaw używany w wiejskim gospodarstwie na Białostocczyźnie od końca XIX wieku po okres II wojny światowej, a częściowo także i w latach późniejszych. W pierwszej kolejności należy tu wymienić pługi i radła o niemal całkowicie drewnianej konstrukcji, sochę, brony laskowe, kowalskie sierpy, kosy żniwne z kabłąkami i cepy gązewkowe. Na przykładzie tych narzędzi można zaobserwować zjawisko przejścia starszych form drewnianych do nowszych, metalowych. Białostockie Muzeum Wsi posiadało także rzadko spotykane narzędzie orne, określane w literaturze jako nacinacz lub przedkrój. Stolarstwo i ciesielstwo, a więc dziedziny rzemiosła związane z obróbką drewna, reprezentowały liczne cieślice, strugi, wiertarki, piły, itp. Warto zaznaczyć, iż kilkakrotnie udało się pozyskać do zbiorów całe warsztaty z kompletnym wyposażeniem. Interesujące były również kolekcje narzędzi kowalskich, w tym zwłaszcza stanowiące pełne wyposażenie dwóch kuźni - z Gródka oraz Janowa. Do końca lat sześćdziesiątych tkactwo było powszechnie wykonywanym zajęciem przez kobiety na wsi podlaskiej, toteż bez większych trudności zgromadzono bardzo bogatą kolekcję przedmiotów związanych z tą dziedziną wiejskiego gospodarstwa. Udało się pozyskać wszystkie narzędzia i przyrządy związane z kolejnymi etapami obróbki surowca, jak i samego tkania w wielu zróżnicowanych formach. Konieczność wyposażenia ekspozycji wnętrz sprzyjała gromadzeniu różnorodnych mebli. W zbiorach Białostockiego Muzeum Wsi znajdowały się zarówno proste ławy i stoły, związane z niemal każdym wnętrzem chłopskiego domu, jak i meble stanowiące wyposażenie dworów, np. kredensy, szezlongi czy sekretarzyki. Z mebli rzadziej spotykanych z pewnością na uwagę zasługiwały trzy dziewiętnastowieczne skrzynie sarkofagowe. Niezwykle interesującym przedmiotem był również klepkowy pojemnik na odzież, gwarowo zwany kubłem, używany jeszcze przed wprowadzeniem skrzyń i kufrów. Uwagę zwracały również mazerowane kufry z ośrodków hajnowskiego i siemiatyckiego. Skansen posiadał w swoich zbiorach również kufry zdobione techniką stempelkową wykonane w okresie międzywojennym w ośrodku grodzieńsko-wileńskim. zbiorach również kufry zdobione techniką stempelkową wykonane w okresie międzywojennym w ośrodku grodzieńsko-wileńskim. Najliczniejszą grupę wśród muzealiów etnograficznych stawiły przedmioty codziennego użytku w wiejskim gospodarstwie domowym. Dominowały wśród nich naczynia gliniane i żeliwne, naczynia klepkowe, a w tym zwłaszcza dzieże, różnego rodzaju maselnice, stępy i żarna, wiklinowe kosze i niecki. Spośród naczyń klepkowych wyróżniały się te z leszczynowymi obręczami, wykonane jeszcze ponad sto lat temu. Wyróżniająca się grupę stanowiły przedmioty związane z higieną, a więc maglownice i magle, kijanki, pralki tary i wyżymaczki oraz żelazka na węgiel drzewny i z duszą. W zbiorach skansenu znajdowały się także przedmioty służące do obsługi chlebowych pieców, tj. żelazne widły do garnków również na kółkach, pocioski do wygarniania żaru, czy też łopaty chlebowe. Warto tu odnotować, iż coraz częściej kupowane były przedmioty produkcji fabrycznej, użytkowane w II połowie XX wieku.

Odrębną część zbiorów tworzyły narzędzia związane z leśnictwem, które ujęte były w inwentarzu technicznym. Wśród nich, obok pługów i opielaczy, znajdowały się także kosztury do sadzenia drzewek, żłobiki, korowaczki, numeratory i wiele innych.

W muzeum udało się także zgromadzić liczącą ponad dwa tysiące sztuk kolekcję pocztówek świątecznych, z okresu od początku XX wieku po lata sześćdziesiąte. Gromadzone były także pocztówki i fotografie przedstawiające dawne zabudowania wiejskie i ich wnętrza, a także mieszkańców z obszaru północno-wschodniej Polski. Znaczną część zbiorów Białostockiego Muzeum Wsi stanowiły dary przekazywane przez osoby prywatne, jak i instytucje. Przykładowo można tu wymienić Parki Narodowe Biebrzański i Narwiański, których pracownicy przekazali wiele narzędzi rybackich używanych przez kłusowników oraz kilka łodzi. Znaczna część zbiorów była prezentowana na stałych wystawach.