Biblioteka – realizowane projekty

2022

PRZEPROWADZENIE KONSERWACJI BIBLII BRZESKIEJ Z 1563 (NR INW. 22.722) ORAZ BIBLII HEBRAJSKIEJ TZW. BIBLII HUTTERA Z 1587 (NR INW. 39.823) ZE ZBIORÓW BIBLIOTEKI MUZEUM PODLASKIEGO W BIAŁYMSTOKU

W 2022 roku Muzeum Podlaskie w Białymstoku otrzymało dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na przeprowadzenie konserwacji dwóch ksiąg ze zbiorów Biblioteki Muzeum Podlaskiego w Białymstoku: Biblii Brzeskiej z 1563 oraz Biblii Hebrajskiej tzw. Biblii Huttera z 1587.

Biblia Brzeska, a dokładnie: Biblia świeta, tho iest, Księgi Starego y Nowego Zakonu, właśnie z Żydowskiego Greckiego y Łacińskiego, nowo na Polski ięzyk, z pilnością y wiernie wyłożone (pisownia oryginalna) ukazała się w Brześciu Litewskim (stąd jej nazwa) w 1563 roku w nakładzie 500 egzemplarzy. Dzieło zadedykowano królowi Zygmuntowi Augustowi. Biblia wydana została w języku polskim. Stronice zdobione są pięknymi rycinami, drukowanymi, ozdobnymi inicjałami i przerywnikami. Czcionka stylizowana jest na gotycką. Oprawę wykonano z drewnianej okładziny obłożonej skórą. Na oprawie widnieją liczne tłoczenia, niestety bardzo zatarte przez czas i użytkowanie.

Warto dodać, że jest to wydawnictwo stosunkowo rzadkie. Większość jej nakładu sfinansowanego przez protestanta Mikołaja Radziwiłła „Czarnego” została wykupiona przez jego nawróconego na katolicyzm syna-Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotkę” i spalona na wileńskim rynku. Ocalało zaledwie kilkadziesiąt egzemplarzy.

Niestety obiekt będący w posiadaniu Biblioteki Muzeum Podlaskiego był dość zniszczony. Brakowało mu kilkudziesięciu kart, a kilkanaście z nich zostało dopisanych odręcznie. Większość kart bloku posiadało zagniecenia, uszkodzenia mechaniczne i ubytki. Uszkodzony był blok księgi, naprawy wymagała również oprawa.

Drugą przeznaczoną do konserwacji księgą jest Biblia hebrajska autorstwa Eliasa Huttera: Derekh ha-kodesh li-'ia'abre-nu tome ve-hu lamo ha-lah derekh ve-oilim lo iteo Hoc est Via sancta, quam non praeteribunt immundi, cum fit pro illis: A qua nec viatores, nec stulti aberrabunt, sive Biblia sacra wydana w Hamburgu w 1587 roku. Elias Hutter jest też autorem oprawionego wraz z Biblią słownika Cubus alphabeticus sanctae ebraeae linquae, który został wydany również w Hamburgu w oficynie Jakuba Woldera w 1588 roku.

Unikatowość Biblii hebrajskiej polega na sposobie użycia czcionek drukarskich. Jako profesor Uniwersytetu w Lipsku Elias Hutter, aby ułatwić swoim studentom przyswojenie języka hebrajskiego wpadł na pomysł użycia dwóch rodzajów czcionek: pustych i wypełnionych. Rdzenie słów drukowano czcionką wypełnioną, zaś przedrostki i przyrostki – czcionką bez wypełnienia.

O szczególnej wartości Biblii stanowi fakt, że na świecie zachowało się jej bardzo niewiele egzemplarzy. Znajdują się one m.in. w Bibliotece Narodowej w Austrii, w Anglii oraz zbiorach prywatnych. W Polsce dwa egzemplarze różnych wariantów wydań znajdują się w Bibliotece Narodowej w Warszawie i jeden egzemplarz jest w posiadaniu Biblioteki Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.

Na stronie tytułowej znajduje się pieczęć prywatnego księgozbioru należącego do Mordechaja Gordona, syna Aarona Szabtaja. Pochodził on z zamożnej żydowskiej rodziny, która miała kilka nieruchomości na terenie Białegostoku, w tym jedną przy ulicy Warszawskiej. Z uwagi na proweniencję księgi stanowi ona dla Muzeum Podlaskiego szczególną wartość kulturową i historyczną.

Przechowywany w Bibliotece Muzeum Podlaskiego egzemplarz Biblii był w dobrym stanie. Naprawy wymagała XIX-wieczna drewniana oprawa, prawdopodobnie oryginalna. Na oprawie znajdowały się guzy, widać było ślady okuć, ale złocenia były starte. Dobrze natomiast zachowały się ozdobne tłoczenia na grzbiecie księgi i jej skórzanej obwolucie. Mimo, że księga przedstawiała dobry stan zachowania należało ją bezzwłocznie poddać zabiegom konserwatorskim w celu jej zabezpieczenia.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego