biżuteria

Bransoleta, Jabłonowo Kąty, gm. Sokoły, woj. podlaskie, epoka brązu, 1300-1100 r. p.n.e., kultura łużycka, stop miedzi, średnica 7,5 cm, szerokość taśmy ok. 4 cm
MBA 8230, kat. 7989.

Bransoleta, Brańsk, woj. podlaskie, okres halsztacki, ok. 500 r. p.n.e., stop miedzi, średnica 6,5 cm, wysokość 7,6 cm, szerokość taśmy 0,8 cm
MBA 277, kat. 2435.

Zabytek jest jednym z elementów skarbu odkrytego na początku lat 70. XX w. na piaszczystej wyspie pośród podmokłych łąk doliny Nurca. W jego skład wchodziło 21 przedmiotów: dwie bransolety, 12 nagolenników, sześć naszyjników oraz jeden przedmiot czterozwojowy.

Bransoleta, Brańsk, woj. podlaskie, okres halsztacki, ok. 500 r. p.n.e., stop miedzi, średnica 6,5 cm, wysokość 11 cm, szerokość taśmy 0,8 cm
MBA 277, kat. 2436.

Zapinka, Krupice, gm. Siemiatycze, woj. podlaskie, okres wpływów rzymskich, 110/120 – 160 r., kultura przeworska, stop miedzi, dł. 4,6 cm
MBA 389, kat. 3035.

Zapinka, Rostołty, gm. Juchnowiec Kościelny, woj. podlaskie, okres wpływów rzymskich, 2. poł. II-poł. III w., kultura wielbarska, stop miedzi, długość 4,2 cm, szerokość sprężyny 3,8 cm, wysokość 2 cm
MBA 119, kat. 410.

Zapinki, zwane z łaciny fibulami, służyły do spinania elementów odzieży. Nosiły je kobiety, mężczyźni i dzieci. Działały na zasadzie zbliżonej do dzisiejszej agrafki. Tę odkrywaną stosunkowo rzadką formę znaleziono w trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych na cmentarzysku w Rostołtach, w ciałopalnym grobie małego dziecka (3-6 letniego). W 1938 r. jeden z grobowców tej nekropoli, rozlokowanych na niewysokim pagórku w pobliżu rzeczki Mieńki, przebadał Konrad Jażdżewski, kolejne cztery w latach 1960-1961 Jan Jaskanis.

Bransoleta żmijowata, Żywa Woda, gm. Jeleniewo, woj. podlaskie, okres wpływów rzymskich, 2. poł. II-3. dekada III w., kultura sudowska, stop miedzi, średnica 6 x 6,9 cm, szerokość taśmy 2-2,5 cm, szerokość główki 4,2 cm
MBA 113, kat. 292.

Tę niezwykle efektowną, spiralną, półtorazwojową bransoletę znaleziono w grobie ciałopalnym pod kurhanem nr 14 w Żywej Wodzie. Wykonano ją z szerokiej taśmy, kabłąk ozdobiono plastycznym ornamentem dwóch żeberek karbowanych (tzw. pseudofiligran), dwóch gładkich oraz linią zygzakowatą między nimi. Wolne końce profilowane, przypominają stylizowaną główkę żmii.

Zawieszka, Kowale, gm. Wyszki, okres wpływów rzymskich, koniec II-3. ćwierć III w., stop miedzi, emalia, szerokość u podstawy 3,5 cm, wysokość 2,2 cm
MBA 8664, kat. 9555.

Technika emalii żłobkowej, w której wykonano ozdobę, polega na wycinaniu w powierzchni korpusu geometrycznych gniazd, wypełnianych jedno- lub wielobarwną, nieprzezroczystą masą szklaną. Dekorowane w ten sposób przedmioty charakterystyczne były dla Europy wschodniej i obszarów wschodniobałtyckich w późnym okresie wpływów rzymskich i wczesnym okresie wędrówek ludów. Inspiracją dla nich były wyroby, które trafiały w drodze wymiany handlowej jako importy z Cesarstwa Rzymskiego. Naukowcy przypuszczają, iż za fenomenem rozprzestrzenienia się na rozległych terenach przedmiotów zdobionych emalią żłobkową, mogli stać wędrowni rzemieślnicy – emalierzy.

Zapinka, Żywa Woda, gm. Jeleniewo, woj. podlaskie, okres wpływów rzymskich, 1 poł. III w., kultura sudowska, stop miedzi, długość 7,3 cm, szerokość osłony 5,3 cm
MBA 113, kat.297.

Naszyjnik, Żywa Woda, gm. Jeleniewo, woj. podlaskie, okres wpływów rzymskich, 1 poł. III w., kultura sudowska, stop miedzi, średnica ok. 15 cm, średnica tarczki 1,7-2,2 cm
MBA 113, kat. 286.

Napierśnik, Żywa Woda, gm. Jeleniewo, woj. podlaskie, okres wpływów rzymskich, III w., stop miedzi, długość łańcuszków 64,5 cm, długość płytek 7,4 cm, szerokość płytek 4,5-4,7 cm
MBA 113, kat. 295.

Ten niezwykły napierśnik łańcuchowy spełniał funkcję nie tylko strojnej ozdoby szyi i klatki piersiowej, wskazywał również na wysoki status noszącej go osoby. Szczególnie chętnie, już od II w., przystrajały się nim mieszkanki terenów dzisiejszej zachodniej Litwy i południowo-zachodniej Łotwy. Być może przywieziono go właśnie stamtąd.

Zapinka, Osinki, gm. Suwałki, okres wpływów rzymskich, 2. poł. III-pierwsza dekada IV w., kultura sudowska, stop miedzi, srebro, długość 6,9 cm
MBA 607, kat. 4603.

Znakomitym przykładem sztuki dekoracyjnej i użytkowej Bałtów jest ta niezwykle efektowna, bogato zdobiona fibula z grobu ciałopalnego pod kurhanem nr 2 w Osinkach. Reprezentuje ona typ zapinek o kuszowatej konstrukcji zapięcia. Fibula jest masywna i ciężka, wydaje się, że mogła służyć do spinania elementów odzieży wykonanych z grubszych materiałów.

Kolia, Cecele, gm. Siemiatycze, woj. podlaskie, okres wpływów rzymskich, 3 dekada III-pocz. IV w., kultura wielbarska, szkło, paciorki o kształcie walcowatym zdobione kanelurami: długość 4 cm, średnica 0,8-1cm, paciorki o kształcie walcowatym zdobione białą i czerwoną nitką: długość 2,5-3,8 cm, średnica 0,8 cm, paciorki o kształcie ósemkowym: wysokość 2,2 cm, średnica 1,3 cm, paciorek melonowaty: wysokość 0,8 cm, średnica 0,9 cm
MBA 237, kat. 1224.

Paciorki, Cecele, gm. Siemiatycze, woj. podlaskie, okres wpływów rzymskich, 3. dekada III-pocz. IV w., kultura wielbarska, szkło, wysokość 0,8-2,1 cm; średnica 0,9-2,3 cm
MBA 237, kat. 1212.

Składającą się z paciorków szklanych i bursztynowych kolię odkryto w grobie dziecka w wieku 2-3 lat, w trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych w 1969 r. pod kierownictwem Jana Jaskanisa. Tak jedne jak i drugie to okazy importowane. Produkowano je na terenach Cesarstwa Rzymskiego.

Kolia, Żywa Woda, gm. Jeleniewo, woj. podlaskie, okres wpływów rzymskich, III-IV w., kultura sudowska, szkło, stop miedzi, paciorki szklane: średnica 1-1,7cm, wysokość 0,8-1,4 cm, kółeczka metalowe: średnica 1,2-1,6 cm, szerokość taśmy 0,1-0,5 cm
MBA 113, kat. 285.

Kolia znaleziona w szkieletowym grobie pod jednym z kurhanów w Żywej Wodzie składa się z czterech egzemplarzy importowanych: trzech wykonanych ze szkła przeźroczystego, niebieskich i jednego bardzo ozdobnego, czarnego, dekorowanego motywem dwóch przeplatających się białych nici oraz 11 o barwie pomarańczowej, jednego czerwonego, wykonanych ze szkła opakowego. Te ostatnie są znakomitym przykładem własnej inwencji Bałtów zachodnich i ich umiejętności wytwarzania takich ozdób. Okazom tym daleko było jednak do doskonałości rzymskich wzorców. Ale własna produkcja uniezależniała miejscowych od droższych i być może nie zawsze dostępnych towarów importowanych. Całość uzupełniają metalowe kółeczka, z których trzy wykonano z cienkiej taśmy, natomiast dwa z delikatnych, perełkowanych drucików.

Moneta-zawieszka, Grochy, gm. Poświętne, woj. podlaskie, okres wpływów rzymskich, emisja monety XII 166 r.-XII 167 r., złoto, średnica około 2 cm, waga 7,06 g.
MBA 8078, kat. 7580.

Do niecodziennych odkryć archeologicznych na Podlasiu należą przedmioty ze złota. Jednym z nich jest rzymska moneta znaleziona w bogato wyposażonym grobie, pod kurhanem nr 4 na cmentarzysku gockiej elity plemiennej w miejscowości Grochy. Otworek znajdujący się w górnej części awersu wskazuje, iż numizmat używany był również jako zawieszka. Właściciel nosił ją awersem na zewnątrz tak, by uwidocznić wizerunek cesarza rzymskiego imperium Marka Aureliusza.

Bransoleta, Osowa, gm. Suwałki, woj. podlaskie, okres wpływów rzymskich, kultura sudowska, stop miedzi, średnica 6 x 7 cm, szerokość taśmy 1 cm
MBA 96, kat. 170.

Pierścionek, Bród Nowy, gm. Suwałki, woj. podlaskie, okres wędrówek ludów, 3. ćwierć IV-2 poł. VI w., kultura sudowska, srebro, śr. 2,4 cm, maksymalna szerokość zwoju środkowego 0,9 cm
MBA 8075, kat. 7512.

Bransoleta, Osowa, gm. Suwałki, woj. podlaskie, okres wpływów rzymskich, V-VI w., kultura sudowska, stop miedzi, średnica 7,2 x 5,6 cm, szerokość taśmy 0,6 cm, grubość taśmy 0,4 cm
MBA 96, kat. 173.

Pierścionek, Bachanowo, gm. Jeleniewo, woj. podlaskie, okres wpływów rzymskich, VI w., kultura bałtyjska, stop miedzi, średnica 2,8-2,9 cm, szerokość taśmy 0,8 cm, średnica drutu 0,3 cm
MBA 6827, kat. 6920.

Bransoleta, Haćki, gm. Bielsk Podlaski, woj. podlaskie, wczesne średniowiecze, 1. poł. VII w., srebro, średnica 6,9 cm
MBA 8281, kat. 8469.

Bransoleta o trąbkowatych, ornamentowanych zakończeniach jest jednym z kilku tego typu okazów znalezionych w tracie prac wykopaliskowych prowadzonych na grodzisku w Haćkach, jednym z dwóch egzemplarzy wykonanych ze srebra. W początkach wczesnego średniowiecza miały one szeroki zasięg występowania. Znaleziono je m.in. w Szeligach pod Płockiem, na terytorium Ukrainy i Rosji, na stanowiskach bałtyjskich, wczesnoawarskich a także wczesnomerowińskich w strefie naddunajskiej.

Zausznica, Trzcianka, gm. Janów, woj. podlaskie, wczesne średniowiecze, X w., srebro, wysokość 3,85 cm, średnica kółka 2,1 cm, średnica paciora 0,95 cm
MBA 9101, kat. 10275.

Jedyna taka ozdoba w naszych zbiorach, odkryto ją na majdanie grodziska w Trzciance. Wisior zausznicy to pojedynczy dwustożkowaty pacior zbudowany z dwóch zlutowanych ze sobą pustych stożków. Przedmiot ozdobiono filigranem i granulacją. Na kabłąku w dwóch miejscach, symetrycznie wykonano owijkę z cienkiego drucika.

Krzyżyk, Daniłowo Małe, gm. Łapy, woj. podlaskie, wczesne średniowiecze, XI-XII w., stop miedzi, wysokość 3,7 cm
MBA 8307, kat. 8578.

Powierzchnię każdego z trójlistnie zakończonych ramion tej zawieszki pokrywają cztery pseudoguzki, natomiast krawędzie centralnej płaszczyzny wzbogaconej po środku plastycznym małym krzyżykiem, obramowuje pseudoziarnina. Okazy takie, zwane niegdyś krzyżykami „typu skandynawskiego” produkowane na obszarze północnej Rusi, znane są także z terenów dzisiejszej Litwy, Łotwy, zachodniej Ukrainy ale także Gotlandii i Finlandii.

Naszyjnik, Czarna Wielka, gm. Grodzisk, wczesne średniowiecze, koniec XI - połowa XII w., srebro, 26,5 x 23,7 cm
MBA 215, kat. 930.

Do Muzeum Podlaskiego w Białymstoku zabytek trafił jako dar. Według znalazcy pochodził z jednego z grobów w obudowie kamiennej, zniszczonych przez współczesne rozkopywanie, znajdujących się na nekropoli w Czarnej Wielkiej. Naszyjnik wykonano z dziesięciu srebrnych drutów – pięciu par owiniętych wokół siebie. Końce zostały wlutowane w srebrne sztabki, które rozklepano i uformowano w taśmy zwężające się ku końcom, od zewnątrz ozdobione ornamentem kreskowanych linii.

Pierścionek, Czarna Wielka, gm. Grodzisk, woj. podlaskie, wczesne średniowiecze, XI-XIII w., srebro, 2,8 x 2,6 cm
MBA 12, kat. 26.

Większość pierścionków jakie znajdują się w zasobach Muzeum Podlaskiego w Białymstoku została odkryta na cmentarzyskach, ten znaleziono w Czarnej Wielkiej, w obrębie jednego z grobów w obudowie kamiennej. Wykonano go z czterech srebrnych, w przekroju okrągłych, misternie splecionych ze sobą drutów. Ich końce sklepano i uformowano w zwężające się, tępo ścięte zakończenia.

Zausznica, Daniłowo Małe, gm. Łapy, woj. podlaskie, wczesne średniowiecze, 2. poł. XII-1 ćw. XIII w, srebro, średnica kabłąka 2,5 x 2,25 cm; średnica paciorków 1 cm
MBA 8307, kat. 8583.

Zausznice to najpiękniejsze i najbardziej efektowne ozdoby głów. Były one przyczepiane po kilka sztuk (do sześciu) do paska ze skóry lub tkaniny, opasującego skroń, lub do chust bądź innych nakryć głowy. Są świadectwem bardzo wysokiego poziomu rozwoju rzemiosła jubilerskiego Słowian wschodnich, którzy zainspirowani ekskluzywnymi wyrobami z terenów Cesarstwa Wschodniorzymskiego, stworzyli swój własny oryginalny i rozpoznawalny styl.

Paciorek, Daniłowo Małe, gm. Łapy, woj. podlaskie, wczesne średniowiecze, srebro, średnica ok. 1,65 cm, wysokość 2,35 cm
MBA 8307, kat. 8587.

Paciorek, Skiwy Małe, gm. Siemiatycze, woj. podlaskie, wczesne średniowiecze, srebro, średnica 1,8 cm, wysokość 1,5 cm
MBA 1119, kat. 5311.

Pierścionek, Święck Strumiany, gm. Czyżew, woj. podlaskie, wczesne średniowiecze, stop miedzi, szkło, średnica obrączki 2,2 cm, tarczka 0,8 x 0,8 cm
MBA 274, kat. 2247

Ten piękny pierścionek znaleziono w trakcie badań cmentarza przygrodowego w Święcku Strumianach, w grobie kobiety zmarłej w wieku adultus (22-35 lat). Nekropola była jednym z elementów kompleksu osadniczego który w latach 1962-1970, 1975 objęto badaniami. Oprócz niej w jego skład wchodziło grodzisko i dwie osady. Pracami na tych stanowiskach kierowała Danuta Jaskanis.