Miłosierdzie, Eleos, Rachamim
drugi polsko-ukraiński plener w Łuczanowicach
Wystawa eksponowana od 30 stycznia do 18 lutego 2024
Ekspozycja prezentuje prace powstałe podczas drugiego polsko-ukraińskiego pleneru w Łuczanowicach.
Spojrzenie chrześcijańskiego Wschodu na obrazowanie zagadnień teologicznych jest drogą, prowadzącą do sedna tajemnic Bożych objawień. Obraz zawiera niekiedy więcej, niż są w stanie wyrazić słowa. Środki wyrazu i intuicja ikonografa czy malarza spotyka się z intuicją, wrażliwością i świadomością odbiorcy.
W tradycji Zachodniej temat Bożego Miłosierdzia postrzegany jest głównie poprzez obraz Jezusa malowany przez artystów wg wskazówek opartych na objawieniach siostry Faustyny. Jednak pojęcie miłosierdzia wyraża się w wielu tematach i wydarzeniach, czego odzwierciedleniem są przedstawione na wystawie prace. Począwszy od ikon będących zobrazowaniem Przymierzy zawartych z Bogiem, poprzez ikony będące zapowiedzią ziszczenia starotestamentowych proroctw zapowiadających przyjście Mesjasza, po zobrazowanie wielkich wydarzeń zbawczych Nowego Testamentu. O Bożym miłosierdziu zaświadcza także ikona ikon – Mandylion – chusta z wizerunkiem oblicza Zbawiciela, za sprawą którego Abgar doznał łaski uzdrowienia, przypominająca także o bliskości Chrystusa i Jego uczynkach wobec potrzebujących. Motyw Ukrzyżowania pozostaje obrazem kluczowym dla tematu Bożego miłosierdzia.
Prace powstałe oraz ukończone podczas pleneru pokazują także Matkę Jezusa jako Matkę Miłosierdzia. Wizerunki przedstawiające ten temat ukazują opiekę Matki Bożej – Pokrow – która wyraża się poprzez rozpostarty welon opieki oraz Matkę Miłosierdzia – osłaniającą ludzkość płaszczem swej ochrony. Wizerunkiem Maryi obecnym w kulcie kościoła Zachodniego i Wschodniego jest Ostrobramska Ikona Matki Bożej będąca spotkaniem dwóch tradycji. W ostrobramskim wizerunku Mater Misericordiae to „Niewiasta obleczona w słońce i księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu. A jest brzemienna (…)”(Ap 12, 1-2). Postać Bogarodzicy otacza promienista aureola symbolizująca boską naturę Chrystusa – sol verus – słońce prawdziwe, która za sprawą Wcielenia obecna jest w łonie Maryi.
Eksponowane na wystawie prace starają się uchwycić istotę treści, posługując się językiem artystycznym umożliwiającym przedstawianie głębi treści w syntezie obrazu-znaku. Spotkanie artystów czerpiących z tradycji Wschodniej z artystami z kręgu Zachodniego przyniosło niekiedy próby poszukiwania form obrazowania czerpiących z obu Tradycji chrześcijańskich. Wszystko w poszukiwaniu odpowiedzi na wielowymiarowy temat, jakim pozostaje miłosierdzie, eleos, rahamim... „
Muzeum Ikon w Supraślu
Ponad dwa lata temu warszawskie środowisko Teologii Politycznej zainicjowało projekt „Namalować katolicyzm od nowa”, który ma na celu odnowę sztuki sakralnej w Kościele Katolickim. Jego założeniem jest wieloletnia praca grupy artystów nad tematami tajemnic różańca, które w dużym stopniu pokrywają się z tematami ikon Wielkich Świąt, stanowiącymi integralną część wschodniego ikonostasu. Fakt wyboru tego zespołu zagadnień, istotnego zarówno dla Tradycji wschodnio jak i zachodniochrześcijańskiej, uznaliśmy za okoliczność umożliwiającą zaproponowanie wspólnej pracy nad tymi tematami artystom wywodzącym się z różnych tradycji chrześcijańskich. Postanowiliśmy włączyć się w prace środowiska Teologii Politycznej, rozszerzając jednocześnie krąg adresatów tego projektu. Chcemy wyruszyć we wspólną podróż – medytację życia Pana Jezusa w tych momentach, które Kościoły wschodu i zachodu uważają za kluczowe i zalecają ich przeżywanie w postaci Wielkich Świąt.
Cykl Tajemnic Różańca/ Wielkich Świąt Teologia Polityczna poprzedziła pracą nad charakterystycznym dla Kościoła zachodniego przedstawieniem Jezusa Miłosiernego. Postanowiliśmy również w tym punkcie podążyć za tą intuicją, skupiając się jednak nie na konkretnym wizerunku, lesz na treści, którą ten wizerunek ma za zadanie przekazywać - na Tajemnicy Bożego Miłosierdzia. Chcieliśmy na tę Tajemnicę spojrzeć z różnych perspektyw, włączając w to perspektywę naszych „starszych braci w wierze”, i pozostawiając artystom swobodę w wyborze sposobu odpowiedzi na tak postawione zagadnienie. Powstał zespół prac stanowiących efekt wspólnego spotkania z tematem Bożego Miłosierdzia, tak ważnym dla targanej konfliktami ludzkości.
Używamy terminu ”prace”, bo, pomimo że większość uczestników pleneru opiera się, lub przynajmniej inspiruje, wschodnią tradycją obrazowania, to jednak efekty naszych wysiłków w wielu przypadkach nie w pełni odpowiadają przyjętym wyobrażeniom o Ikonie. Są jednak bezsprzecznie świadectwem życia Kościoła, próbą obrazowania wiary chrześcijańskiej.
Mateusz Środoń, kurator pleneru
organizatorzy pleneru:
Fundacja Dobry Grunt
Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie
