Druki supraskie

Supraśl coraz częściej kojarzy się nam z bazyliańskim zespołem klasztornym , przy którym działała znana na terenach Rzeczypospolitej drukarnia. Klasztor w XVIII wieku był znaczącym ośrodkiem życia monastycznego Ojców Bazylianów w Wielkim Księstwie Litewskim. Stwarzał możliwości rozwoju myśli unickiej, kulturalnej, a jednocześnie był centrum wydawniczym dostarczającym literatury religijnej, teologicznej, modlitewnej i edukacyjnej. Takie były początki.

Kościół unicki potrzebował nowych druków liturgicznych drukowanych cyrylicą a jednocześnie ujednoliconych z nauczaniem Kościoła katolickiego. Promotorem powstawania nowych drukarń unickich był Cyprian Żochowski, metropolita kijowski i całej Rusi. To dzięki jego wsparciu, również finansowym, rozpoczęła działalność oficyna wydawnicza przy monasterze bazyliańskim w Supraślu. Urządzenia drukarskie sprowadzono do Supraśla z Wilna, z klasztoru Bazylianów św. Trójcy. Wileńska typografia po ponad 60. latach prężnej działalności podupadła i nie przynosiła spodziewanych zysków.

Drukarnia w Supraślu działała w latach 1695-1803. Pierwszym drukiem, który opuścił oficynę był Służebnik. Nie wydrukowano go w całości w Supraślu. Mówi nam o tym podwójny adres wydawniczy: Wilno 1692 i w kolofonie na końcu księgi: Supraśl 1695. Najprawdopodobniej tylko ostatnie 22 karty zostały dodrukowane w Supraślu.

Typografia supraska prężnie się rozwijała. Drukowano coraz więcej tytułów o dużych nakładach. Zapotrzebowanie na słowo drukowane, nie tylko dotyczące teologii, czy religii wciąż rosło, a co za tym idzie wzrastało też zapotrzebowanie na papier i inne materiały typograficzne umożliwiające nieprzerwane działanie tłoczni. Przywożono je między innymi z Gdańska, przy okazji spławu zboża Narwią. Było to uciążliwe i czasochłonne. W 1710 roku rozpoczęła działalność papiernia powstała przy supraskiej oficynie, zaopatrująca wydawnictwo w papier własnej produkcji. Potrzeby jednak były znacznie większe, dlatego też wciąż korzystano z dostaw papieru z Gdańska. Wysokonakładowe wydawnictwa znajdowały odbiorców wśród ośrodków Kościoła unickiego. Wzrosło znaczenie monasteru w Supraślu. Zyski oficyny pozwalały na prowadzenie wielu inwestycji , np. znaczne dofinansowanie budowy siedziby Bazylianów w Warszawie

W typografii supraskiej zamówienia składali między innymi jezuici, bernardyni , czy pijarzy. Od 1772 roku w Supraślu zaczęły się ukazywać wydawnictwa drukowane dla staroobrzędowców. Pojawiało się również coraz więcej literatury o tematyce świeckiej: poradniki pedagogiczne, podręczniki do nauki języka starocerkiewnego, słowniki, kalendarze, książki dotyczące geografii i historii, przemian społecznych, ale też poezja oświeceniowa, powieści i libretta oper. Jako ciekawostkę możemy podać, że w 1784 roku nakładem oficyny supraskiej ukazało się pierwsze wydanie w języku polskim powieści Jonathana Swifta Podróże kapitana Gulliwera.

W drukarni supraskiej ukazało się ogółem około 500 tytułów. W Bibliotece Muzeum Podlaskiego w Białymstoku znajduje się 21 pozycji z oficyny supraskiej.  W następnym tekście omówione zostaną ciekawsze pozycje drukowane dla staroobrzędowców. Zapraszam na naszą stronę.

Beata Wilczewska