Wystawa jest prezentacją dzieł powstałych w trakcie XIV Międzynarodowego Pleneru Ikonograficznego zorganizowanego przez Stowarzyszenie Przyjaciół Nowicy w 2022 roku w parafii pw. Opatrzności Bożej w Warszawie-Wesołej.
„Szukając tematu przewodniego dla pleneru, myśleliśmy o perspektywie, która rozprasza mroki tragedii, jaka bezpośrednio dotyka naszych ukraińskich przyjaciół. Poczucie bezsilności wobec przemocy, rozpacz i ból były też udziałem uczniów Chrystusa – świadków Jego męczeństwa. Mimo że Chrystus zapowiedział swoje zmartwychwstanie, część uczniów uwierzyła w nie, dopiero gdy zobaczyli pusty grób, inni – gdy spotkali go osobiście. […] Do Wesołej nie mogli przyjechać ukraińscy malarze. Przyjechały malarki – żony i siostry tych, którzy bądź są na froncie, bądź czekają na wezwanie do wojska. Niektóre z nich straciły bliskich. Mamy nadzieję, że ikony, które powstały w trakcie pleneru, efekt pracy ich i malarzy z Polski, pomogą przezwyciężyć poczucie samotności i zagubienie, zbliżą nas do zrozumienia tajemnicy, która jest fundamentem chrześcijaństwa” [Katarzyna Jakubowska-Krawczyk, Ulyana Tomkevych, Mateusz Sora, Spotkanie ze zmartwychwstałym. XIV Międzynarodowe Warsztaty Ikonopisów Nowica-Wesoła 2022, katalog wystawy, Warszawa 2022, s. 5].
Prezentacja wystawy Spotkanie ze Zmartwychwstałym przypada w trakcie obchodów Roku Jerzego Nowosielskiego. Ekspozycja została zatem wzbogacona o dzieła artysty, któremu Ukraina z racji była bardzo bliska – jego ojciec był Łemkiem, a sam artysta w czasie II wojny światowej przebywał na posłuszaniu w Lawrze św. Jana Chrzciciela we Lwowie. W tym okresie we Lwowskim muzeum doznał olśnienia dawną ikoną: „Jeśli chodzi o mnie posługuję się określoną formą malarską, która narodziła się pod wpływem przeżywania ikony. Maluję ikony nie dlatego, że założyłem sobie, że będę uprawiał jakiś szczególny gatunek malarstwa sakralnego, lecz dlatego, że takie właśnie jest całe moje malarstwo” [Zbigniew Podgórzec, Mój Chrystus. Rozmowy z Jerzym Nowosielskim, Białystok 1993, s. 129].
Ważnym aspektem pozostaje sposób rozumienia i malowania ikon, jakim Nowosielski otworzył nową perspektywę w sztuce ikony. Stała się ona fundamentem dla wielu współczesnych malarzy pracujących nad poszukiwaniem własnej ścieżki w wielowiekowej drodze, jaką jest sztuka ikonografii. Wystawę wzbogacają dzieła artysty ze zbiorów Muzeum KUL z przedstawieniami Oranty, Chrystusa Pantokratora i św. Pawła, a także Przemienienie na górze Tabor. „Nowosielski wielokrotnie podejmował temat Przemienienia. W biografii artysty można dostrzec próby wyjścia z ciemności tego świata, z powracających traum”. Ikonografia przemienienia jest odniesieniem do konkretnej sytuacji opisanej na kartach Ewangelii. „Sens opisanej sytuacji oddaje greckie słowo metemorfothy oznaczającej więcej niż zjawisko zewnętrzne, a ukazuje jego istotę – uczniowie stają się świadkami objawienia Boga. Ujrzeli światłość – nic oprócz światłości nie byli w stanie dojrzeć, a jednak zrozumieli. […] W ten sposób zostali przygotowani do najcięższej próby wiary: śmierci Chrystusa i oczekiwania w ciemnościach, jak u podnóża góry, na obietnicę uczestniczenia w chwale Jego Zmartwychwstania” [Ewa Zalewska, Przemienienie. Jerzy Nowosielski, Leon Tarasewicz [w:] „Ikonosfera. Zeszyty Muzeum Ikon w Supraślu”, t. IX Dziedzictwo Podlasia, Białystok 2021, s. 212-213].
Zapraszamy na wystawę, która jest światłem kiełkującej nadziei zawartej w pięknie współczesnej sztuki mającej swój początek w ikonie.
Aneta Jurgilewicz-Stępień, Iwona Murawska, Ewa Zalewska | kuratorki
Katarzyna Jakubowska-Krawczyk, Mateusz Sora, Stowarzyszenie Przyjaciół Nowicy | współorganizatorzy
Muzeum Podlaskie w Białymstoku i Muzeum Ikon Supraślu | organizacja i realizacja
prezentowane prace pochodzą z kolekcji: Muzeum KUL, Stowarzyszenia Przyjaciół Nowicy
Inspiracji szukam w dawnej sztuce sakralnej. Jej złożony i uporządkowany system znaków pozwala mi tworzyć nowe obrazy. W swoich pracach sięgam po nowe elementy zarówno w formie, jak i treści, reinterpretuję tradycję. Majestatyczne postacie z moich prac odzwierciedlają raczej wewnętrzną treść, przemienioną istotę. Nieruchome obrazy wyrażają zarówno Boży ład, jak i surrealistyczne życie.
Danylo MOWCZAN
Było jeszcze ciemno. Ranek ledwo świtał. A ona szła do grobu Jezusa. Po co? Nic przecież sama nie mogła uczynić. Nawet gdyby zamierzała dokończyć obrzędów pogrzebu, pośpiesznie przerwanych z powodu szabatu. W jaki sposób odsunie kamień, zamykający wejście do grobowej pieczary? Chyba o tym nie pomyślała. A może chciała tam po prostu być? Czuwać, wspominać, płakać… Jednak wstający dzień nie okaże się dla niej czasem żałoby.
Spotkania ze Zmartwychwstałym były dla uczniów kompletnym zaskoczeniem, choć przecież byli świadkami, jak wskrzeszał umarłych. Wiedzieli, że On ma moc zwyciężania śmierci. Widzieli też tych, którzy dzięki Jezusowi powrócili do życia: córeczkę Jaira, młodego chłopaka z Nain i Łazarza z Betanii. Zmartwychwstanie Jezusa nie oznaczało jednak podobnego powrotu do wcześniejszego życia. Jezus nie umarł powtórnie, jak Łazarz i inni, których wskrzesił. Jego zmartwychwstanie było najdoskonalszą „mutacją życia”, nad którą śmierć nie miała już władzy. Nie dziwmy się, że tego nie rozumieli. […] Jezus uzmysławiał uczniom, że Jego zmartwychwstanie jest dla nich, dla tych, którzy „żyją tu i teraz”.
Ks. Grzegorz MICHALCZYK
W ikonografii istnieją liczne obrazy spotkania świętych z Chrystusem zmartwychwstałym. Przede wszystkim są to wczesnochrześcijańskie obrazy ukazania się Chrystusa kobietom noszącym mirrę, obrazy, które szeroko rozpowszechniły się później w sztuce chrześcijańskiej. W sztuce bizantyjskiej pojawiły się sceny zstąpienia Chrystusa do piekieł, Wniebowzięcia Dziewicy z wizerunkiem Chrystusa w chwale. Wątki Sądu Ostatecznego z uwielbionym Zbawicielem oraz opowieść o wierze św. Tomasza były popularne w całej sztuce chrześcijańskiej. W Europie Zachodniej częste stały się sceny ukazania się Chrystusa Marii Magdalenie pod postacią Ogrodnika, Chrystusa z uczniami na drodze do Emaus, cudu nad Jeziorem Tyberiadzkim. […] na freskach soboru św. Sofii w Kijowie zachowały się sceny Zstąpienia do piekieł, ukazania się Chrystusa kobietom niosącym mirrę, wiary apostoła Tomasza i wysłania apostołów na głoszenie Ewangelii.
Roksolana KOSIV
[Spotkanie ze zmartwychwstałym. XIV Międzynarodowe Warsztaty Ikonopisów Nowica-Wesoła 2022, katalog wystawy, Warszawa 2022].
