Muzeum Podlaskie w Białymstoku
Instytucja Kultury Województwa Podlaskiego
współprowadzona przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Kalendarz wydarzeń MPB

Wystawa plenerowa – „Stolen Memory”,

dziedziniec przed Ratuszem w Białymstoku, Rynek Kościuszki 10

#StolenMemory jest kampanią realizowaną przez Arolsen Archives w Bad Arolsen i wspieraną przez Instytut Pamięci Narodowej. Przygotowana wystawa ma na celu odszukanie rodzin i zwrócenie pamiątek po ofiarach represjonowanych przez Rzeszę Niemiecką oraz popularyzację wiedzy na temat milionów ofiar, które straciły życie w niemieckich obozach koncentracyjnych. Pamiątki te mają bezcenną wartość dla rodzin i często stanowią jedyną zachowaną rzecz po ich biskich. W posiadaniu archiwum w Niemczech znajduje się około 2500 rzeczy osobistych byłych więźniów obozów koncentracyjnych, m.in.: zegarki kieszonkowe i na rękę, pierścionki, portfele, zdjęcia rodzinne oraz przedmioty codziennego użytku. Należały one do więźniów z ponad 30 krajów, w tym również z Polski. Przedmioty te zostały odebrane więźniom w chwili ich przybycia do obozu. Historia zwrotu przedmiotów zaczyna się już w 1945 r., gdy biura poszukiwawcze w Niemczech próbowały oddawać ocalałym lub krewnym odnalezione rzeczy osobiste. W 1963 r. archiwum Arolsen Archives, znane wówczas jako International Tracing Service, przejęło od biur oraz instytucji restytucyjnych pozostałe po więźniach przedmioty i postanowiło kontynuować ich zwracanie. Niski budżet przeznaczony na realizację tego celu, a także sytuacja polityczna na świecie, m.in. utrudniona komunikacja z rodzinami mieszkającymi w strefie wpływów komunistycznych, nie sprzyjały jednak prowadzeniu akcji.

Momentem przełomowym był rok 2015, gdy Arolsen Archives opublikowało w nowym cyfrowym archiwum zdjęcia rzeczy osobistych. Siła środków masowego przekazu okazała się być bardzo skuteczna i liczba zwróconych przedmiotów znacznie wówczas wzrosła. W 2016 r. archiwum w Niemczech dzięki zainicjowaniu nowej kampanii #StolenMemory zintensyfikowało poszukiwania rodzin ofiar. Do realizacji projektu zgłosiło się wiele instytucji oraz wolontariuszy z różnych krajów. Pomocą służy także Instytut Pamięci Narodowej, który ścisłą współpracę z Arolsen Archives nawiązał już w 2007 r., wówczas do dyspozycji Instytutu została przekazana kopia największej elektronicznej bazy zdigitalizowanych dokumentów dotyczących osób represjonowanym przez Rzeszę Niemiecką. Tym samym IPN dołączył do grona nielicznych podmiotów na świecie posiadających dostęp do aplikacji Arolsen Archives. Zacieśnieniu dalszej współpracy instytucji przyczyniło się Centrum Informacji o Ofiarach II Wojny Światowej, działające w Archiwum IPN. Centrum przeprowadza kwerendy oraz udziela informacji na podstawie baz elektronicznych oraz unikatowego zasobu archiwalnego zgromadzonego przez Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Z działalnością Centrum wiąże się wiele odkrytych historii, które dotychczas były nieznane rodzinom, a także realizacja wielu projektów przywracających pamięć o ofiarach II wojny światowej.

Od startu projektu #StolenMemory w 2016 r., rodzinom w Polsce zwrócono 110 rodzinnych pamiątek. Włączając się do kampanii #StolenMemory, chcemy odnaleźć rodziny byłych więźniów obozów koncentracyjnych. Mamy nadzieję na pozyskanie jak największej liczby nowych „Ambasadorów Pamięci”, szczególnie wśród młodego pokolenia, oraz chcemy zachęcić do poszukiwania losów swoich bliskich w zbiorach Instytutu Pamięci Narodowej. Wiele osób w Polsce nie wie, że w zasobach Arolsen Archives znajdują się przedmioty należące do ich bliskich, a w Instytucie Pamięci Narodowej zgromadzone są dokumenty zawierające istotne informacje o historii prześladowań tych osób oraz miejscach ich pochówku."


4 listopada 2021 roku w Operze i Filharmonii Podlaskiej – Europejskim Centrum Sztuki w Białymstoku odbyła się uroczystość przekazania pamiątek rodzinom po byłych więźniach niemieckich obozów koncentracyjnych w ramach kampanii #StolenMemory, przygotowanej przez Arolsen Archives. W wydarzeniu wziął udział prezes IPN dr Karol Nawrocki, dyrektor Arolsen Archives Floriane Azoulay oraz dyrektor Archiwum IPN Marzena Kruk.

Punktem kulminacyjnym uroczystości było wręczenie przez Prezesa IPN, dyrektor Arolsen Archives i panią Dorotę Bartoszewicz pamiątek w postaci: obrączki, zdjęcia i różańca  rodzinom ofiar niemieckiej machiny śmierci. Zdjęcie rodzinne Henryka Jana Kowalczyka odebrała wnuczka Agnieszka Bocheńska. Różaniec Zofii Biniewskiej odebrała bratanica Zofia Zdancewicz-Stojak. Złotą obrączkę Janiny Kacały odebrała wnuczka Helena Szymańska. Następnie wojewoda podlaski Bohdan Paszkowski medalem „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” udekorował panią Dorotę Bartoszewicz - prezes Stowarzyszenia "Ocalić od Zapomnienia Infinitas". Całość uświetniła część artystyczna – recital pod kierunkiem Agnieszki Glińskiej. Na zakończenie nastąpiło kuratorskie zwiedzanie wystawy prowadzone przez Iwonę Śliwowską z Archiwum IPN.