Białystok – makieta barokowego miasta z widowiskiem multimedialnym „Wersal Północy” wśród dźwięków i świateł
Film reklamowy
Makieta przedstawia Białystok w okresie największego rozkwitu, czyli w drugiej połowie XVIII wieku. Miasto słynęło wówczas jako jedna z najpiękniejszych siedzib magnackich w Polsce i wzbudzała powszechny podziw nie tylko rodaków, ale i cudzoziemców. Aby odtworzyć jak najwierniej jego wygląd, przy realizacji korzystano ze źródeł archiwalnych i kartograficznych, wśród których najistotniejszymi są:
- inwentarz pośmiertny ostatniego właściciela Białegostoku – Jana Klemensa Branickiego (zmarł w 1771 roku);
- plan miasta G. Beckera z 1799 roku wykonanego na zlecenie Kamery Prus Nowowschodnich;
- plan Jana Glinki, który zrekonstruował wygląd miasta na podstawie wieloletnich badań archiwalnych.
Na makiecie o wymiarach 5 m x 3,5 m zamieszczono większość elementów topograficznych odnalezionych w wymienionych materiałach, pozwalających na przedstawienie możliwie pełnego obrazu miasta i rezydencji Jana Klemensa Branickiego w końcu XVIII wieku. Oprócz usytuowania poszczególnych budynków, uwzględniono także materiały, z których zostały wykonane, rzeźbę terenu, cieki wodne, bramy, ogrodzenia, etc. Losy miasta w kolejnych stuleciach – zabory, zniszczenia I i II Wojny Światowej, pozbawiły go większości zabytków z tego okresu. Makieta daje unikatową możliwość obserwacji miasta i rezydencji hetmańskiej w jej największym rozkwicie, w czasach, gdy słynęła w Koronie i na Litwie, jako „Wersal Północy”.
Makietę barokowego Białegostoku udostępniono zwiedzającym 21 czerwca 2001 r. Od tego czasu cieszyła się niesłabnącym zainteresowaniem. Prace nad modelem trwały rok. Mniej więcej tyle samo czasu poświęciliśmy na stworzenie projekcji multimedialnej (mappingu), którą Państwu prezentujemy. Przygotowano ją w trzech wersjach językowych (polskiej, angielskiej, rosyjskiej) i w specjalnym wydaniu dla najmłodszych. Utrzymana w stylistyce osiemnastowiecznej opowieść o „Wersalu Północy”, wzbogacona teatrem świateł i symfonią dźwięków tchnęła nowe życie w labirynt miniaturowych uliczek, budynków i ogrodów.
Pokaz multimedialny „Wersal Północy” wśród dźwięków i świateł jest to widowisko, dla którego kanwą są dzieje osiemnastowiecznego Białegostoku. Zapraszamy na niepowtarzalną podróż w czasie! Przejdziemy ulicami nieistniejącego już miasta i spotkamy jego mieszkańców. Poznamy warunki codziennego życia naszych antenatów i odwiedzimy ważne dla nich miejsca osadzone w topografii miasta.
Pokaz daje niepowtarzalną możliwość obserwacji panoramy Białegostoku i w sposób uporządkowany, a jednocześnie ciekawy naświetla jego najważniejsze obszary i budowle. Stojąc przed jedną z największych w Polsce makiet, rozświetloną kolorami, nasyconą dźwiękiem i „opowiedzianą” słowami lektora mamy historię miasta na wyciągnięcie ręki.
Widowisko multimedialne sfinansowano w 2018 r. z budżetu Miasta Białegostoku.
Odzyskana historia. Hotel Ritz
Makieta Hotelu Ritz.
Słynny, białostocki Hotel Ritz otwarto tuż przed Wielką Wojną, w 1913 r. Strawiony przez płomienie w czasie drugiej wojny światowej, ostatecznie zniknął z panoramy miasta wkrótce po zakończeniu działań wojennych. Budowla przez trzy dekady pełniła rolę jednej z wizytówek miasta. Słynęła ze świetnie wyposażonych apartamentów, wykwintnej kuchni, niezrównanej orkiestry jazzowej oraz niezapomnianych balów. Białostoczanie zwykli mówić "był Ritz, nie ma nic". W pamięci ludzkiej pozostały jednak wspomnienia, a w zakamarkach strychów nieliczne relikty świetnej przeszłości, których gromadzenie uwieńczone zostało w roku 2013 projektem makiety hotelu, na której odsłonięcie serdecznie zapraszamy.
W białostockiej kamienicy
Kamienica przy ulicy Warszawskiej 37, w której mieści się Muzeum Historyczne, wybudowana została w latach 1910 – 1913 przez fabrykancką rodzinę Lurie. W 1923 roku kupił ją Samuel Hirsz Cytron, dlatego funkcjonowała zawsze jako kamienica Cytronów.
Od 2008 roku Muzeum prowadziło w kamienicy prace konserwatorsko – renowacyjne przywracające dawną świetność elewacji zewnętrznej i oryginalny wystrój wnętrzom na parterze. Wszędzie zastosowano wapienne tynki, a na podstawie przebadanych w laboratorium próbek, została określona autentyczna kolorystyka. W pomieszczeniach muzealni konserwatorzy odkryli, zachowane pod wieloma warstwami farby, malowane ornamenty zdobiące ściany. Dzisiaj te plastyczne dekoracje, mocne zdecydowane kolory ścian i sufitów robią niezwykłe wrażenie. W tak odtworzonych wnętrzach urządzona została stała ekspozycja "W białostockiej kamienicy" pokazująca, jak mieszkali na początku XX wieku bogaci białostoczanie.
Niestety nie zachowały się żadne przekazy ikonograficzne, dokumenty lub inne źródła dotyczące tego budynku. Należało więc z układu pomieszczeń „odczytać” ich pierwotne funkcje. Na parterze trzy pokoje, położone od frontu i rozmieszczone w amfiladzie, stanowiły reprezentacyjną część mieszkania. Dlatego urządzone w nich zostały salony i jadalnia. Pomieszczeniom w głębi kamienicy nadano charakter prywatny.
Prezentowane na wystawie meble, przedmioty użytkowe, fotografie i obrazy stanowią kolekcję tworzoną w Muzeum Podlaskim w Białymstoku od 1949 r. Przedmioty te, w zdecydowanej większości, znajdowały się niegdyś w białostockich domach i mieszkaniach.
Jadalnia
Buduar
Gabinet
Salonik bordowy
Salonik błękitny
Korytarz
Oprócz funkcji komunikacyjnych, spełniał też rolę galerii, co podkreśla intensywna kolorystyka lamperii i oświetlenie. Stolarkę drzwi i szaf, zgodnie z ówczesną modą, ozdobiono mazerunkiem.
Obrazy:
- Jan Chrucki, Wędkarz, płótno, olej
- Ludwik Grabowski, Raszyn. Grobla historyczna z roku 1809, 1935 r., płótno, olej
- Ignacy Pinkas, Pałac, płótno, olej
- Kubarski, Pejzaż, płótno, olej
- AN, Krajobraz jesienny, płótno, olej
- Franciszek Kędzia, Pejzaż włoski, 1913 r., płótno, olej
Salonik bordowy
Przyjmowano w nim gości. Jeśli zaproszeni byli na obiad, to przed przejściem do jadalni, zgodnie z obowiązującą etykietą, tu się spotykano prowadząc rozmowy.
Komplet mebli, Polska, XIX/XX w.
Stół, Wilno, k. XIX w.
Serwantka, Polska, pocz. XX w.
Stolik „karciak”, Polska, k. XIX w.
Kilim, Polska, pocz. XX w.
Tremo z konsolą, Polska, k. XIX w.
Talerz cynowy, Białystok, 1892 r.
Fotografie rodziny Stołeckich, Białystok, k. XIX w.
Jadalnia
Najważniejszym meblem w tym pomieszczeniu był centralnie ustawiony stół. Najczęściej był on rozkładany tak, by mogło przy nim usiąść od 12 do 24 osób.
Stół z 12 krzesłami, Polska, pocz. XX w.
Komplet mebli: kredens, pomocnik z lustrem, otomana, Polska, k. XIX w.
Serwantka, Polska, pocz. XX w.
Zegar szafowy podłogowy, Niemcy, pocz. XX w.
Stolik do robótek, Polska, k. XIX w.
Gramofon, pocz. XX w.
Salonik błękitny
Po obiedzie goście przechodzili do saloniku na herbatę. Tu słuchano muzyki i rozmawiano.
Stół z 6 krzesłami, Polska, XIX/XX w.
Tremo, Niemcy, XIX/XX w.
Pianino Ernst Irmler, Lipsk, k. XIX w.
Kredens, Białystok, XIX/XX w.
Serwantka, Polska, pocz. XX w.
Stolik pod samowar, Rosja, k. XIX w.
Buduar pani domu
W buduarze odpoczywano, poprawiano toaletę, oddawano się lekturze. Tu nie mieli wstępu goście. Umiejscowienie tego pokoju umożliwiało też sprawowanie kontroli nad funkcjonowaniem domu i kierowanie służbą. Boczne wyjście umożliwiało dyskretne udanie się do toalety.
Szezlong, Niemcy. pocz. XX w.
Stolik do robótek, pocz. XX w.
Sekretarzyk, Polska, 2 poł. XIX w.
Toaletka, Polska, pocz. XX w.
Suknia damska, Białystok, ok. 1900 r.
Fotografie, Białystok, pocz. XX w.
Gabinet pana domu
Gabinet był miejscem pracy. Białostoccy przemysłowcy prowadzili swe interesy w kantorach lecz ważnych partnerów przyjmowali w domu. W gabinecie odbywały się też kameralne spotkania towarzyskie.
Sejf, Warszawa, k. XIX w.
Sekretera, Polska, XIX/XX w.
Biurko, Polska, pocz. XX w.
Szafa biblioteczna, Niemcy, k. XIX w.
Komplet foteli, Niemcy, k. XIX w.
Stolik do szachów, Polska, pocz. XX w.
Fotografie, Białystok, XIX/XX w.
